SEBEPLERİ IŞIĞINDA 1898 ANDİCAN OLAYI; İSYAN MI, BAĞIMSIZLIK HAREKETİ Mİ?

Authors : Nurefşan ÇETİNTAŞ

Pages : 141-151

Doi:10.56387/ahbvedebiyat.1095902

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, 1898 yılında Fergana’nın Andican şehrinde Dükçü İşan liderliğinde meydana gelen olay konu alınmıştır. Ayaklanma bölgenin Rus işgalinde olması, Çarlık tarafından uygulanan politikalar, Dükçü İşan’ın kimliği, Kırgızlar gibi birçok etken üzerinden ele alınmaktadır. Yapılan araştırmalarda olayın nedenleri üzerine farklı görüşler ortaya konulmuştur. Ortaya koyulan nedenlerde asıl sebebin ne olduğu da tartışılan konulardandır. Bu yazıda olayın amilleri genel itibariyle; Rus Çarlığının iskân ve din politikası, ekonomik bozulma, sosyal-ahlaki bozulma, bağımsızlık düşüncesi çerçevesinde ele alınmıştır. Ardından ayaklanmanın hazırlık süreci, gelişim aşaması ve sonucuna kısaca değinilmiştir. Ayaklanmanın sonucunda yapılan cezalandırmalar ile ayaklanmaya olan yaklaşımlara da yer verilmiştir. Olayın sebepleri üzerine olan görüşlerden varılan sonuç ile de ayaklanmanın isyan mı yoksa millî bir bağımsızlık mücadelesi olarak mı çıktığı sorusuna cevap aranmıştır. Akabinde isyan ve bağımsızlık kavramları ayrı ayrı incelenmiş, bu doğrultuda olayın nedenleri, süreci, yaşananlar ve sonucu kategorize edilmiştir. Konu üzerindeki görüşler incelendiğinde ayaklanmanın çıkışında katılımcılarda farklı önceliklerin olduğu görülmüştür. Ayaklanmaya yönelik yapılan çalışmalarda da olayın ele alınışı farklılık göstermiştir. Başvurulan çalışmaların değişik nazarlarla değerlendirilmiş olmasına, taraflı bir sonuca varmamak adına dikkat edilmiştir. Bu bağlamda varılan sonuçta; milleri itibariyle ayaklanmanın isyan olduğu bağımsızlık mücadelesi algısının sonradan geliştiği anlaşılmaktadır. Ancak isyan ile bağımsızlık hareketinin birbiri içine geçtiği ve ayrıma gidilmesinin zor olduğu da varılan sonuçlardan birisidir.
Keywords : Andican İsyanı, Fergana İsyanı, Dükçü İşan, 1898 İsyanı, Kırgızlar, Bağımsızlık Mücadelesi