KÜÇÜK ADAMIN DÖNÜŞ HAYALİ: ORHAN KEMAL’DE UTANÇ VE İNTİKAM

Authors : İsmail Alperen BİÇER

Pages : 63-73

Doi:10.56387/ahbvedebiyat.1177567

View : 35 | Download : 27

Publication Date : 2023-06-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Toplumcu gerçekçi yazarlardan Orhan Kemal’in hikâye ve romanları ‘utanç’ ve ‘intikam’ bakımından da ele alınmaya değer metinlerdir. Betimsel analiz yönteminin kullanıldığı ve René Girard’ın ‘üçgen’ arzu modelinin uygulandığı bu makalede yazarın anlatma esasına dayalı edebî metinleri, utanç ve intikam kavramlarına yoğunlaşan bir dikkatle okunmakta; bu duygu biçimlerinin sebepleri ve mahiyetlerinin yanı sıra utandıran öznenin kimliği üzerinde durulmaktadır. Orhan Kemal’in inşa ettiği kurmaca dünyalarda kişiler, genellikle yoksulluklarından ve çaresizliklerinden utanırlar; bununla beraber fiziksel görünümlerinden ve aile üyelerinin toplumsal ahlak normlarına uymayan davranışlarından utanan kişiler de görülür. Orhan Kemal’in ifadesiyle bu ‘küçük’ insanlar, mevcut durumu tersine çevirmek için türlü ‘kurtuluş’ yolları ararlar. Bu kişiler, çekip gitmeyi içinde bulundukları acı verici ve gurur kırıcı durumdan kurtulmanın yolu olarak görürler. Bilhassa İstanbul’a gittiklerinde her şey tersine dönecek; kendilerini çaresiz bırakan yoksulluğu yenecekler, para ve dolayısıyla itibar kazanacaklardır. Geri geldiklerinde ise vaktiyle kendilerini utandıran ve değersiz gören arkadaşları, komşuları, toplumun her bir ferdi şaşıracak; onlar da ‘intikam’ almanın hazzını tadacaklardır. Ancak bu ‘küçük insanların’ çekip gitme istekleri, kaçış/kurtuluş planları ve muhteşem dönüşleri gerçekleşmeyen birer tasavvur, hayal olarak kalır. Ayrıca Orhan Kemal, yoksullukla mücadele eden ve bu mücadelede pek çok şey yapmak zorunda kalan insanları idealize etmez; okurun karşısına saf bir ‘mağdur’ çıkarmaz. Realist bir yazar olarak Orhan Kemal, karakterlerini bir birey olarak tüm yönleriyle kavrar; onların zaaflarını ve çelişkilerini okurdan gizlemez.
Keywords : Roman, Hikâye, Orhan Kemal, Yoksulluk, Utanç, Utanma, Hayal, İntikam