Bir İslâm Hukuku Müessesesi Olan Hidâne Hakkının ve Osmanlı Aile Hukuku’nda Uygulanışının İzmir Şer’iyye Sicillerinde Yer Alan Bir Karar Örneği Üzerinden İncelenmesi

Authors : İrem KARAKOÇ

Pages : 151-206

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2015-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm ve Osmanlı Aile Hukuku’nda çocukların bakımı ve yetiştirilmesinden anne ve baba birlikte sorumludurlar. Ancak boşanma veya eşlerden birinin vefatı durumunda bu sorumluluğu tek bir eşe yüklemek hakkaniyete uygun bulunmamıştır. Çocuğun bakımı kapsamına, sağlıklı beslenmesi; eğer çocuk küçükse, emzirilmesi; oyun oynatılması; gezdirilmesi; temizliği; gözetilip kollanması; takibi; eğitimi; terbiyesi ve sürekli çocukla bir arada bulunulmasını gerektiren tüm diğer işler girmektedir. Ancak bakım yükümlülüğünün, en az bunun kadar önemli bir de malî boyutu vardır. Osmanlı Aile Hukukunda bu iki bakım sorumluluğu anne ile baba arasında paylaştırılmıştır. Çalışmanın bir kısmını oluşturan örnek olayda küçüğün annesi öldüğü için anneannesinin hidânesi altına verildiği anlaşılmaktadır. Mahkeme buna karşılık babanın nafaka ödemesine karar vermiştir. Mahkemenin bu yaklaşım şeklinin tarihsel izleri sürüldüğünde, İslâm Hukuku’ndaki aslî ve tâlî kaynaklara ulaşılmaktadır. Bu nedenle çalışmada İslâm Hukuku’ndaki hidâne, nafaka, emzirme (radâ’) ve hukukî temsil konuları da etrafl ıca açıklanmaya çalışılmıştır. İslâm Hukuku’nda mezhepler arasında tartışmalı olan hususlara yer verilmiş, Osmanlı mahkemesinin örnek olayda hangi görüşe göre karar verdiği açıklanmaya çalışılmıştır. Osmanlı Hukuku’ndaki durum, küçük yaşta annesi vefat eden bir çocuğun hidanesinin anneannesine, nafakasının babasına verildiği bir karar bağlamında sınırlı olarak ele alınmıştır. Osmanlı Devleti’nin önemli bir kenti olan İzmir’in Şer’iyye Sicil kayıtlarında yer alan bir örnek olayda, hâkimin hidâne hakkı ile velâyeti ve nafaka sorumluluğunu ne şekilde tesis ettiği değerlendirilmiştir. Böylece diğer şehirlerin kayıtlarıyla bir mukayese yapma imkânı doğacağı kanaatini taşımaktayız
Keywords : Osmanlı Aile Hukuku, İzmir Şeriyye Sicilleri, hidâne hakkı, hâdine, emzirme, nafaka, velâyet, nafaka için babaya rücû