TİCARET ŞİRKETLERİ BAKIMINDAN TÂBİİYET PLANLAMASI VE ULUSLARARASI YATIRIM HUKUKU AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR

Authors : Talat KAYA

Pages : 61-101

Doi:10.34246/ahbvuhfd.1018657

View : 13 | Download : 12

Publication Date : 2021-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Ulusal ve uluslararası hukukta ticaret şirketlerinin tâbiiyetini tayin açısından çoğunlukla kuruluş yeri ve merkez yeri esasları kullanılmaktadır. Uluslararası yatırım anlaşmaları da yatırımcı şirketleri bu esaslar temelinde tanımlamaktadır. Hakem heyetlerinin ise kuruluş yeri esası ile herhangi bir nitelemeden yoksun merkez yeri esasını biçimsel olarak yorumlaması tâbiiyet planlamasına olanak sağlamıştır. Tâbiiyet planlaması, şirketlerin yatırımın başlangıcı veya sonrasındaki bir dönemde elverişli yatırım iklimi ve/veya hukuki alt yapı sunan bir devletin tâbiiyetini edinimi olarak tanımlanabilir. Şirketler uluslararası yatırım hukuku bağlamında genellikle yatırım tahkimine başvurma hakkına kavuşmak amacıyla tâbiiyet planlamasına girişmektedir. Ancak kaynak ülke ile gerçek bir bağı bulunmayan tabela şirketler tarafından başlatılan tahkim davaları tâbiiyet planlaması uygulamasına karşı bir tepkiyi de beraberinde getirmiştir. Bu tepki iki şekilde ortaya çıkmıştır. İlk olarak yatırım tahkimi davalarında ev sahibi devletlerin itirazları üzerine bazı hakem heyetleri tâbiiyet planlamasının amacı ve/veya gerçekleştirime zamanını dikkate alarak bu uygulamayı hakkın kötüye kullanılması yasağı içerisinde değerlendirmiştir. İkinci olarak ise devletler son dönemde yapmış oldukları ikili ve çok taraflı yatırım anlaşmalarında yatırımcı tanımını daraltmış ve/veya tâbiiyet planlamasına karşı faydaların reddi hükümlerine yer vermişlerdir.
Keywords : Şirket tâbiiyeti, tâbiiyet planlaması, yatırım tahkimi, hakkın kötüye kullanılması, faydaların reddi