MERİTOKRASİ

Authors : Gülden ÇAMURCUOĞLU

Pages : 269-312

Doi:10.34246/ahbvuhfd.1174035

View : 9 | Download : 28

Publication Date : 2022-11-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye’de meritokrasi, ilkeleri yaygın bir şekilde bilinen; ancak literatürde üzerinde yoğun durulmamış bir kavramdır. Meritokrasi; liyakete dayanan ve herkese fırsat eşitliği sunulmasını savunan bir ideolojidir. Ayrımcılığa karşıdır ve bireyin yetenek ve çabasına dayanmasını savunur. Buna göre başarının anahtarı, bireyin yeteneği, zekası ve çabasıdır. Bu çalışmada, meritokrasi kavramının nereden geldiğine ve farklı ülkelerde meritokrasiyi destekleyen ve eleştiren görüşlere yer verilmiştir. Meritokrasinin ayrımcılığın önlenmesi, çabanın ödüllendirilmesi, sosyal mobilizasyonun sağlanması, toplumsal kaynakların verimli kullanılması gibi olumlu sonuçlarının yanında sosyoekonomik eşitsizlikleri gözardı etmesi ve sınıflaşmayı derinleştirmesi gibi olumsuz sonuçlarına da yer verilmiştir. Ancak yine de belirtilmelidir ki meritokrasinin yol açabileceği olumsuzluklar üzerine literatürde daha çok tartışılması gerekir. Meritokrasi, modern toplumların bir özelliğidir ve kolektif imtiyazlara zıttır. Bu nedenle her ne kadar meritokrasi içinde kota sistemlerine ve pozitif ayrımcılığa yer verilip verilemeyeceği tartışılıyor olsa da meritokrasi kota sistemleri ve pozitif ayrımcılıkla bağdaşmaz. Çünkü meritokrasinin varlığı, her bireyin kendi yetkinliğini ispat edebilmesini gerektirir. Başka bir deyişle meritokraside her birey kendi eğitimi, yetenekleri ve çabasına göre mükafatlandırılır. Bu nedenle meritokrasi bir tür uzmanlar yönetimidir. Özel sektör veya kamu sektöründe rekabet sonucunda en yetenekli olanın işe alınması veya terfisini gerektirir. Bu elemenin gerçekleştirilmesi Singapur’da olduğu gibi özel ve ayrıntılı yöntemlerle yapılabilir; ancak insana ve işe ilişkin her konuda bir sınav yapılamadığından bu yöntemlere eleştiri de getirilebilir. Bununla birlikte meritokrasi, henüz yerine alternatifi konulamamış toplumsal örgütlenme modeli öneren bir ideolojidir.
Keywords : meritokrasi, liyakat, fırsat eşitliği, kota sistemleri, pozitif ayrımcılık