FİİLDEN İSİM YAPAN -Ak EKİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Rızacan ASLIHAK

Pages : 181-203

Doi:10.30563/turklad.868013

View : 15 | Download : 5

Publication Date : 2021-06-20

Article Type : Research Paper

Abstract :-Ak eki Eski Türkçeden beri kullanılan işlek bir ektir. Eski Türkçede -ġaḳ / -gek şeklinde olan bu ek, ġ / g morfeminin Batı Türkçesinde düşmesi sonucunda -ak/-ek şekline dönüşmüştür. -Ak eki eylem kök ve gövdelerine gelerek yer işaret etme, bulunulan mekân anlamı, çok bulunan yer anlamı, işin yapıldığı yer anlamı gibi farklı anlamlarda yer adları yapmaktadır. Yer adlarının yanında aygıt-araç adları, birçok terim adı, çeşitli anlamlarda karakter sıfatları, somut ve soyut adlar gibi farklı anlam ve görevlerde kullanılmaktadır. Sonradan türetilen uçak, örek, ölçek, çıkak gibi kelimelerin yanında Eski Türkçeden beri süregelen bıçġaḳ “bıçak”, orġaḳ “orak”, yumġaḳ “yumak” gibi kelimelerde de görülen bu ekin kullanım alanı oldukça geniştir. Sözcüklerdeki anlamı oluşturan unsurların kök merkezli ele alınması nedeniyle, fiilden ad yapan -Ak ekinin kelimeye kattığı anlam yeterince incelenmemiştir. Türkiye Türkçesi dil bilgisinde daha çok görünüş ve yapıya ağırlık verilmesi; -Ak ekinin eylem kökü veya gövdesine kattığı anlamların yüzeysel olarak ele alınmasına sebep olmuş, bununla birlikte bu ekin türettiği kelimeye farklı görevlerde anlamlar katmasına değinilmemiştir. Bu noktalardan hareketle bu çalışmada, Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlüğünde yer alan, fiilden isim yapan eklerden -Ak eki ile türemiş sözcüklerin incelenerek -Ak ekinin üstlendiği görevler arasındaki anlam ilişkileri ve ekin kelimeye kattığı anlam zenginliğinin ortaya çıkartılması amaçlanmıştır.
Keywords : Ak eki, anlamsal sınıflandırma, Ak ekinin görevleri, Türkiye Türkçesi