ÖZBEK TÜRKÇESİNDE SÖZ ÖBEKLERİ

Authors : Ertuğrul Yaman

Pages : 189-197

Doi:10.30563/turklad.1371594

View : 75 | Download : 83

Publication Date : 2023-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Söz öbekleri, bir dilin ana yapısı olan söz diziminin en güçlü yapı taşlarıdır. Diğer bir söyleyişle söz öbekleri söz dizimini oluşturur. Bu anlamda söz öbeklerinin yapıları, çeşitliliği, bu konudaki yaklaşım ve sınıflandırmalar, bir yönüyle o dilin mantığını ortaya koyan göstergelerdir. Dilin yapı taşları olması ve söz dizimindeki rolleri dikkate alınarak bu çalışmada Özbek Türkçesindeki söz öbekleri hem kendi içerisinde hem de kimi zaman Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Türk dilinin kolları arasındaki ortaklıkları belirlemeye yönelik çalışmalarda lehçelerin özgün yapılarını tespit etmek ve bunları karşılaştırmalı olarak ortaya koymak oldukça önemlidir. Bu bağlamda söz varlığının ötesinde sözler arasındaki doğal birlikler, Türk dilinin köken ortaklığını gösteren en güçlü delillerdendir. Söz öbekleri konusunda Türk dilinin iki büyük kolu arasında ileri derecede benzerlikler olduğu belirlenmiştir. Bu alandaki asıl farklılık söz öbeklerinin ele alınmasının mantığı ve sınıflandırma yöntemleridir. Çalışmanın genelinden de anlaşılacağı üzere, Özbek Türkçesinde söz öbeklerini ifade eden terimlerin önemli bir kısmı Türkçe kökenli sözcüklerden türetilmiş terimlerdir. Bu anlamda karşılıklı terim alışverişlerinin yapılabilmesi de mümkün görünmektedir. Aynı şekilde yöntemler açısından da karşılıklı yararlanmalar imkân dâhilindedir. Türk dilinin ortak kökenlerinin belirlenmesi ve gelecekte ortak bir dile doğru evrilmesinde bu türden çalışmaların artırılmasında yararlar vardır.
Keywords : Özbek, Özbek Türkçesi, Söz Öbekleri