TÜRK DİLİNDE RENK ADI +mAn SİSTEMİ VE {mAn} EKİNİN KÖKENİNE DAİR

Authors : İbrahim ŞAHİN

Pages : 45-68

Doi:10.7884/teke.384

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2015-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, varlığı yeradı, kişiadı, kökadı , vb. dilin çok eski dönemlerinde kalıplaşmış kelime tiplerinden hareketle tespit edilmiş olan renk adı+mAn sistemini konu edinmektedir. Araştırma, Türkçenin eski çağlarında, renk adlarının üzerine {+mAn} ekinin getirilmesiyle söz konusu rengin en tipik tonunu bildiren yeni renk isimlerinin yapıldığını ortaya çıkarmıştır. Türk dilinin konuşulduğu çeşitli coğrafyalarda, farklı sözcük tipleri olarak karşılaşılan akman, alaman, alman, arman, bozman, çakman, çalman, gökmen, karaman, kırman, kuman, sarman, toraman gibi söz konusu sistemin halkaları olan sözcükler, abece sırasıyla, anlam ve yapı çerçevesinde incelenmişlerdir. Makalede, sistemin bir parçası olarak görev yapan {+mAn} eki üzerinde de durulmuştur. Araştırmacıların Kaşgarlı Mahmud’un Türkmen kök adı yla ilgili aktarmış olduğu bir efsaneden yola çıkarak ekin ‘benzeyen’ anlamına geldiğini ileri sürüp onu Hint-Avrupa, özellikle İranî dillere bağlamaları tekrar değerlendirilmiş; sonuçta, ekin eklendiği isimlere/sıfatlara ‘benzetme, gibi’ anlamları vermediği, aksine abartarak onlara ‘çok’ anlamı kattığı kanaatine ulaşılmıştır. Gerek bu durum ve gerekse {+mAn} ekinin Türkçedeki eskiliği ve yaygınlığı dikkate alındığında ekin başka bir dilden alıntı olduğu yönündeki yaygın kanaatin temelsiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Renk adı, mAn eki, köken, sistem, alman, çalman, kuman, sarman