TÜRK DİLİNDE DAHA ÇOK ÇABA İSTEYEN DEĞİŞMLER

Authors : Jale ÖZTÜRK

Pages : 0-0

View : 9 | Download : 7

Publication Date : 2017-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Dilin en eski verimlerindeki kelimeler, günümüzdeki Ģekilleri ile karĢılaĢtırıldığında bu kelimelerin dikkati çeken değiĢimler geçirdiği göze çarpar. Bir iletiĢim aracı olarak dil, iletiĢim iĢlevini en kısa zaman içinde yerine getirebilmek için az çaba harcama yoluna gider. Ünlü düĢmesi, ünlü daralması, ünlü birleĢmesi, ünlü incelmesi, ünsüz düĢmesi, ünsüz benzeĢmesi, ünsüz erimesi, ötümlüleĢme, süreklileĢme,  hece düĢmesi gibi ses olaylarının sebeplerini en az çaba yasasına bağlamak mümkündür. Ayrıca morfolojik açıdan bakılınca zaman içinde bazı vazifeli kelimelerin ekleĢmesinin sebebi de en az çaba yasası ile izah edebilir. Ancak dilde, oldukça mantıklı gelen bu durumun tersine değiĢimler de görülmektedir. Yani baĢlangıçtaki Ģekline göre kelimenin söyleyiĢinde daha çok çaba isteyen değiĢimler de görülebilmektedir. Bu değiĢimlere ünlü türemesi, ünlü geniĢlemesi, ünlü kalınlaĢması, ünsüz türemesi, ünsüz ikizleĢmesi gibi ses olayları örnek verilebilir. Bu fonetik değiĢimler yanında morfolojik olarak bazı değiĢimlerde de en az çaba yasasının tersine bir durum veya en çok çaba yasası olarak adlandırılabilecek durumun örneklerini görülmektedir. Ek yığılması, bağlayıcı ünlünün ek ünlüsü durumuna gelmesi, birden fazla ekin birleĢerek tek ek iĢlev için kullanılmaya baĢlaması gibi değiĢimler morfolojik örnekler olarak gösterilebilir.  Bu çalıĢmada Türkiye Türkçesinde en az çaba yasasının tersine özellik gösteren değiĢimler tespit edilerek, bu durumun sebepleri üzerinde durulacaktır. 
Keywords : En az çaba yasası, en çok çaba yasası, ünlü türemesi, ünsüz türemesi, ek yığılması