NİMŞEHİT’İN ŞİİRLERİNDE GİYİM-KUŞAM, SÜS VE EV EŞYALARI

Authors : Serpil Soydan

Pages : 43-56

Doi:10.46400/uygur.1511659

View : 49 | Download : 17

Publication Date : 2024-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Kültür, bir toplumun ortak yaşayışından doğan maddi ve manevi değerlerdir. Bu değerler içerisinde yer alan söz varlığı, önemli bir kültürel ve maddi değerdir. Bir milletin sözlü ve yazılı edebiyat eserlerinde var olan söz varlığı, aynı zamanda o milletin sosyal ve kültürel yaşamı hakkında bilgi edinmede yardımcı olan en önemli dil ögesidir. Bu çalışmanın amacı, Nimşehit’in yaşadığı dönemdeki sosyal ve kültürel yaşama ait giyim-kuşam, süs ve ev eşyaları ile ilgili söz varlığını şiirlerinden hareketle ortaya koyarak, bu söz varlığının Yeni Uygur, Çağatay ve Özbek Türkçesi sözlüklerindeki kullanımını tespit etmektir. Bu söz varlığının tespiti için, Uygur Şair Nimşehit ve Şiirleri adlı eser kaynak olarak kullanılmıştır. Eserden tespit edilen veriler şöyledir: 1. Kıyafetler: Alt Bedene Giyilenler: Tambal “pantolon”; Üst Bedene Giyilenler: Etles köynek “atlas gömlek”, Köynek “gömlek”, Toqiğan rexttin kiyim “dokunmuş kumaştan giysi”, Girip köynek “saten elbise”; Vücudun Tamamını Örten/Giyilen Giysiler: Tonlar “cübbeler”, Yipek köynek “ipek elbise”; 2. Ayağa Giyilenler: Betinke “sandalet”; 3. Süs Eşyaları ve diğer aksesuarlar: Takılar: Toyluq “Düğünde erkek tarafının kız tarafına aldığı kıyafet, takı gibi şeyler.”, Altun sapaq “altın küpe”, Altun üzük “altın yüzük”, Bileyzük “bilezik”, Mervayit boyunçaq “inci kolye”. Başa ve yüze takılan aksesuarlar: Qadaq doppa “takke”, Söser tumaq “süt emen hayvanın derisinden yapılan şapka türü”, Şepke “şapka”, Tumaq “kalpak”, Çümbel “peçe”, Romal “başörtü”, Tac “taç”. Omuza, boyuna takılan veya atılanlar: Duxava, bortme şal “kadife ve ipek şal”. Ev eşyaları: Körpe “pamuklu döşek, yatak”, Yotqan “yorgan”, Löñge “havlu”, Yağliqlar “mendiller”; Yuñ buyum “yün eşya”, Kigiz “kilim”. Nimşehit’in şiirleri incelediğinde giyim-kuşam, süs ve ev eşyalarına ilişkin söz varlığının daha çok günlük yaşamla özdeşleşen, Şepke “şapka”, Tumaq “kalpak”, Çümbel “peçe”, Tambal “pantolon” , Köynek “gömlek”, Yipek köynek “ipek elbise”, Ton “cübbe” gibi giyim ve süs eşyaları olduğu görülmektedir.
Keywords : Nimşehit, Yeni Uygur Türkçesi, Giyim-Kuşam Eşyaları, Süs Eşyaları, Ev Eşyaları