UYGUR BUDİZMİ VE MANİHAİZM İLE YEREL DİNİNİN ETKİSİ: DİNÎ TERMİNOLOJİ ÖRNEĞİ

Authors :

Pages : 76-101

Doi:10.46400/uygur.1562064

View : 64 | Download : 46

Publication Date : 2024-12-21

Article Type : Other Papers

Abstract :Uygur Budizmi’nin ortaya çıkışı belirli bir kültürel ortama dayanmaktadır. Uygur Budizmi, sadece Tohar, Çin, Soğd ve daha sonraki dönemlerde (13.-14. yüzyıllar) Tibet Budizminden kuvvetli bir şekilde etkilenmekle kalmamış, aynı zamanda hükümdarlığın Manihaizme sağladığı destek sayesinde Batı Uygur Hükümdarlığı’ndaki (9. yüzyılın ikinci yarısı, 13. yüzyıl) dinî ortamın şekillenmesine de yardımcı olmuştur. Budizm’in Manihaizm üzerindeki etkisi Manihaizm’in Budizm üzerindeki etkisinden çok daha güçlü bir etki yaratmış olsa da Manihaizm Uygurlar arasında Budist edebiyatın oluşmasında belirli bir rol oynamıştır. Uygurların yerel dininin zayıf izleri ise, Turfan bölgesindeki ve Dunhuang’daki (敦煌) Budist ve Manihaist metinlerde göze çarpmaktadır. Bu çalışma, Uygurların yerel dinini nasıl tasavvur etmemiz gerektiğini belirlemeye yardımcı olabilecek belirli karşılaştırmalı yaklaşımların uygulanabilirliğindeki metodolojik sorunları ve sınırlamaları ele alırken bu hususları saptamaya çalışmaktadır. Ancak Manihaizm’in ve yerel dinin etkisi ne kadar zayıf olursa olsun Batı Uygur Hükümdarlığı’nda Budizm’in belirli bir yerel biçiminin gelişmesine bu etki yardımcı olmuştur.
Keywords : Budizm, Manihaizm, Uygur Hükümdarlığı, Orta Asya, Dinî Terminoloji