V. / XI. Asırda Bir Selçuklu Veziri: Müeyyidülmülk b. Nizâmülmülk’ün Siyasî ve İdarî Etkinliği

Authors : Efe YEŞİLDURAK

Pages : 407-441

Doi:10.24186/vakanuvis.1061000

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2022-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Selçuklu tarihinde icraat ve başarılarıyla tanınan ve yaklaşık otuz yıl vezirlik makamında kalan Nizâmülmülk, oğulları, torunları ve onların faaliyetleriyle de bilinmektedir. Devrin kaynaklarında Nizâmülmülk’ün on veya on iki oğlu olduğu zikredilmesine rağmen yalnızca dokuzu hakkında malumat verilir. Oğullarından Müeyyidülmülk Ubeydullah’ın insert ignore into journalissuearticles values(444/1052-494/1101); siyasi gücü ve etkisi neredeyse babası Nizâmülmülk’e ulaşmıştır. Hem hilâfet merkezi Bağdat’ta hem de Selçuklu hakimiyetindeki diğer bölgelerde siyasi faaliyetlerde etkin rol oynamıştır. Nizamülmülk, oğlu Müeyyidülmülk’ün Abbasi veziri olması için pek çok kez girişimde bulunmuş fakat o, önce halifenin yardımcısı olmuş ve bu sırada elçi olarak görevlendirilmiş, ardından 473/1081 yılında Tikrît şehrini ele geçirerek, birkaç sene burada kalmış ve şehri tahkim etmiştir. 476/1084 senesinde Divân-ı inşâ ve tuğra reisi olmuş, hatta bu sırada devrin en önde gelen medresesi olan Bağdat Nizâmiye medresesine Ebû Sa‘d Abdurrahman b. el-Me‘mun’u müderris olarak atamıştır. 477/1085 yılında, Şerefüddevle Müslim gibi ayaklanan emirlere karşı Sultan Melikşah tarafından görevlendirilmiş ve isyanların kontrol altına alınmasını sağlamıştır. 487/1095 yılından, vefat ettiği 494/1101 yılına kadar ise önce Berkyaruk ve ardından Muhammed Tapar gibi iki ayrı Selçuklu sultanına vezir olmuştur. Selçukluların iç karışıklıklar içinde olduğu bir dönemde, taht mücadelesi içinde olan iki hükümdara ardarda vezirlik yapması ve vezirliği boyunca hem siyasi faaliyetlere hem de Bâtınîlerle olan mücadelelere yön veren isimlerden biri olması sebebiyle Selçuklu tarihinde önemli bir konuma sahiptir.
Keywords : Nizamülmülk, Müeyyidülmülk, Vezir, Selçuklu, Berkyaruk, Muhammed Tapar