Osmanlı Denizcilik Teknolojisinin Modernizasyonuna Yönelik Atılan Bir Adım: II. Mahmud Döneminde Tersane-i Amire’de “Havz-ı Cedîd” İnşası

Authors : Ali KARAHAN

Pages : 145-184

Doi:10.24186/vakanuvis.1075377

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2022-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti, 1768-1774 savaşı esnasında 1770’de vuku bulan Çeşme Vak‘ası’nda Rusların saldırısıyla donanmasındaki gemilerinin tamamına yakınını kaybetti. Çeşme’deki hadisenin ardından Osmanlı Devleti, denizciliğinin modernizasyonu için gemi inşası, tersane idaresi, personel eğitimi gibi temel alanlarda önemli düzenlemeler yaptı. Bu süreçte atılan adımlardan biri de III. Selim insert ignore into journalissuearticles values(1789-1807); döneminde A. E. Rhode’nin başında bulunduğu İsveç’li mühendis heyeti tarafından Tersane-i Amire’de kuru havuz inşa edilmesi idi. Kuru havuzun hizmete açılmasına dek gemilerin inşaları, teçhizleri ve tamirleri Tersane-i Amire’de karada “göz insert ignore into journalissuearticles values(çeşm);” adı verilen üstü kapalı hangarlarda gerçekleştirilirdi. İnşaları, teçhizleri ve tamirleri karada tamamlanan gemiler, daha sonra kızaklar üzerinden denize indirilirlerdi. Ancak gemilerin bu metotla denize indirilmeleri çeşitli maddî hasarlı kazalara neden olurdu. Yine gemilerin denize indirilirken insan gücünden istifade edilmesi ise işçilik maliyetlerini artırırdı. Kuru havuzun hizmete açılması zikrolunan sorunları ortadan kaldırmıştı. II. Mahmud insert ignore into journalissuearticles values(1808-1839); döneminde Tersane-i Amire’de yeni bir kuru havuzun daha yapılması kararlaştırıldı. Bu kararın alınmasında kuru havuzun denizcilik işlerindeki yararının tecrübe edilmesinin büyük bir rolü vardı. Mora’da 1821’de başlayan Rum İsyanı dolayısıyla askerî operasyonlarını yoğunlaştıran donanmanın ihtiyaçlarına tek kuru havuzun karşılık vermekte zorlanması da diğer etkendi. Bu çalışmada, II. Mahmud döneminde Tersane-i Amire’de yapımı kararlaştırılan ikinci kuru havuzun 1822-1826 seneleri arasındaki inşa süreci, tamamlanarak hizmete açılması ve mimarî özellikleri izah edilecektir.
Keywords : Kuru Havuz, Tersane i Amire, Osmanlı Donanması, Gemi İndirme, II Mahmud