Seka Fabrikasında Bir İstihlak (Tüketim) Kooperatifi Örneği: Seka Tüketim Kooperatifi

Authors : Vicdan Öztürk, Fahriye Dinçer

Pages : 2294-2336

Doi:10.24186/vakanuvis.1564934

View : 77 | Download : 100

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :1936 yılında kurulan Türkiye’nin ilk ulusal kâğıt fabrikası Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) Kocaeli’nin sanayi kentine dönüşmesinde öncü bir devlet işletmesi olmuştur. Bu fabrika içinde 1937 yılında kurulan tüketim kooperatifi, Türkiye’de erken cumhuriyet döneminde, devlet işletmeleri bünyesinde kurulan ilk tüketim kooperatiflerinden biridir. 1929 ekonomik krizinin etkisiyle yaşanan hayat pahalılığı karşısında, İktisadi Devlet Teşekkülleri’nde kurulan bu tüketim kooperatifleri fabrika çalışanlarının ve ailelerinin başta gıda olmak üzere temel ihtiyaç maddelerini piyasaya göre daha ucuz koşullarda temin edebilmesi amacıyla açılmışlardır. SEKA içinde kurulan tüketim kooperatifinin yaşadığı tarihsel süreçte iki önemli kırılma noktası vardır. 1936 İş Kanunu’yla yasal temelinin oluşturulması ilk aşamayı temsil eder. SEKA fabrikasındaki ikinci tüketim kooperatifi ise 1961 Anayasası’ndaki 51. maddeye dayanarak kurulmuştur. 1962 yılında kurulan bu kooperatif, 1960’lı yıllarda geleneksel tüketim kalıplarının ve mekânlarının hâkim olduğu Kocaeli’de, geniş ürün yelpazesi ve alışveriş yenilikleriyle modern tüketim örüntülerinin ilk örneklerini sunmuştur. Ancak yaklaşık on yıllık bir faaliyet döneminden sonra sessiz bir şekilde kapanmıştır. Bu çalışmanın amacı, SEKA’nın 1960’lı yıllarda Kocaeli’de modern tüketim örüntülerini öne çıkararak yeni bir alışveriş modeli getiren Tüketim Kooperatifini incelemektir. Çalışmada kooperatifin kuruluşu, gelişim aşamaları, mevcut tüketim kalıpları üzerindeki etkileri ve kapanışı fabrikanın çıkardığı SEKA Postası’nda yayımlanan haberler ve sözlü tanıkların anlatıları doğrultusunda ele alınacaktır.
Keywords : Seka Kağıt Fabrikası, Tüketim, Tüketim Kooperatifi, Modern Tüketim Örüntüleri, Seka Paper Factory, Consumption, Consumption Cooperative, Modern Consumption Patterns