İsmail Adındaki Meçhul Bir Yazarın Manzum Kırk Hadis Risalesi

Authors : İdris SÖYLEMEZ

Pages : 315-366

Doi:10.32955/neu.istem.2019.5.2.04

View : 10 | Download : 3

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hz. Peygamber’den mervî olan ancak hadis âlimleri tarafından zayıf olarak kabul edilen “Ümmetimden dinle ilgili kırk hadis ezberleyen kimseyi Allah kıyamet gününde fakihler ve âlimler arasında haşr eder.” hadisinden hareketle oluşturulan kırk hadis risaleleri ,  İslamî dönem edebiyat sahamız açısından oldukça önemli olan türlerin başında gelmektedir.  İslam medeniyeti sahasının kurucu metni olan Kur’ân-ı Kerîm’in açıklaması veya şerhi konumunda bulunan hadisler, üzerine tarihin bütün dönemlerinde mensur veya manzum olarak kimi çalışmaların yapıldığını görmek mümkündür. Hz. Peygamber’in yaşadığı zaman diliminden günümüze, hadisle alakalı olarak önemli eserlerin ortaya konulduğunu görmekteyiz. Geniş hacimli külliyatlar olarak karşımıza çıkan bu müktesebatın,  geniş bir halk kesimine ulaşması gayesiyle ilk dönemden itibaren âlimler, ahlak, edep, ibadet, namaz gibi konuları ihtiva eden hadis mecmuaları meydana getirmişlerdir. İlim sahasında karşılık bulan bu çalışmalardan biri de “Erbaune Hadisen” , “Çıhl Hadis” veya “Kırk Hadis” olarak isimlendirilen türdür. Arap Edebiyatında mensur, Fars Edebiyatı sahasında mensur-manzum ve Türk Edebiyatı sahasında mensur, mensur-manzum, manzum olarak kaleme alınan bu türün, ilk örneği Hicrî II. Yüzyılda Abdullah b. Mübârek tarafından derlenmiş bulunan “el-Erbaʿûn ile Kitâbü’l-İstizân ve Kitâbü’l-Menâsik” tir. Bu türün Arap ve Fars sahalarının yanı sıra Türk Edebiyatı sahasında da fazlasıyla karşılık bulduğunu ifade etmek mümkündür. Türk Edebiyatı sahasında yazılan ilk eser de XIV. yüzyılda Mahmûd b. Ali tarafından derlenen “Nehcü’l-Ferâdîs” ’dir. O dönemden günümüze mensur veya manzum olarak yüzlerce eserin meydana getirildiğini görmekteyiz. Türk-İslâm edebiyatı türlerinden biri olan kırk hadis tercümeleri bu edebiyat sahası için oldukça önemlidir. Yukarıda da ifade edildiği üzere bu sahada XIV. yüzyıldan itibaren âlimler veya edipler tarafından mensur, mensur-manzum veya manzum olarak kaleme alınmışlardır. Türk- İslam edebiyatı sahasında âlimlerin yanı sıra ediplerinde hadis külliyatlarından derleyip manzum olarak tercüme veya şerh ettikleri yetmişten fazla manzum kırk hadis eseri bulunmaktadır. Türk-İslam edebiyatı sahasında manzum kırk hadis tercümesi tarzında eser ortaya koyan şairlerden biri de İsmail’dir. Şaire ait “Manzum Kırk Hadis Tercümesi”nin bilinen tek nüshası Amasya Yazma Eser Kütüphanesi numara 05 Gü 8’de kayıtlıdır. Özel bir ismi bulunmayan eserin, yazılma tarihi de bilinmemektedir. Mukaddimeye sahip olmayan eserde ele alınan hadisler arasında konu bütünlüğü bulunmamaktadır. Şair eserinde dinî, Ahlaki ve toplumsal konulara yer vermiştir. Şair, eserini oluştururken evvela hadisin orijinal hali olan Arapça kısmına yer vermiştir. Akabinde söz konusu bu kısmı şiirin imkânları dâhilinde Türkçeye tercüme etmiştir. Şair, bu çalışmasında aruzu Türkçeye başarılı bir şekilde tatbik etmiştir. Eserin dili ve üslubu sade ve anlaşılır olup eser, imgeler, edebî sanatlar ve mecazlar hususunda kurudur. Bu makalede, kimliği hakkında kaynaklarda bilgi bulunmayan İsmail isimli  şaire ait kimi bilgilere yer verilmiştir. Bu makalede İsmail’e ait manzum kırk hadis tercümesi bütün yönleriyle tanıtılacak, tek nüsha üzerine kurulmuş olan çeviri metin ortaya konulacaktır.
Keywords : Kırk Hadis, Türk İslam Edebiyatı