Ebu Mansûr es-Seâlibî ve Men Ġābe ʿanhü’l-Muṭrib Adlı Eseri

Authors : Sabriye MOHAMMADI, Mohammad MOHAMMADI

Pages : 91-108

Doi:10.32955/neu.istem.2022.8.1.06

View : 10 | Download : 5

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyatçıların ya da sanatçıların bilgilendirme, eğitme, biriktirme, saklama gibi farklı gayeler doğrultusunda, alanlarındaki diğer temsilcilerin ürünlerden oluşturduğu seçkilere antoloji adı verilmektedir. Nitekim bu terim de daha çok edebiyat ve özellikle de şiir alanıyla ilişkilendirilmiştir. Gerek Türk edebiyatından gerek Arap edebiyatından yazarlar şiir antolojileri oluşturmuşlardır. Mecmua kelimesi de aynı anlama geliyor olup, her ikisi de toplamak ya da toplanılan gibi anlamlara gelmektedir. Antolojiler için Arap edebiyatında mecmua kelimesi kullanılmaktadır. Ebû Mansûr es-Seâlibî de Arap edebiyatında bu türde eser ortaya koyan bir edebiyatçı olarak karşımıza çıkmaktadır. Seâlibî Arap dili literatüründe oldukça önemli bir yere sahiptir. Nitekim yaşadığı dönemde dahi önemi fark edilmiş olup şöhreti hem Doğu’da hem de Batı’da yayılmıştır. Seâlibî, İslam’ın altın çağlarından kabul edilen bir dönem içerisinde yaşamıştır. Tam olarak yaşadığı dönem ise 4. yüzyılın ortaları ile 5. yüzyılın ilk çeyreğine tekabül etmektedir. İçinde büyüdüğü bu çağ, onun ilmî ve edebî kişiliğine oldukça olumlu katkılar sağlamıştır. Seâlibî, telif ettiği eserlerin sayısının çokluğu, içeriğinin verimliliği ve konularının kapsamlı olması sebebiyle, vefatından sonra da ilim ehlinin dikkatini celbetmeyi başarmıştır ve özellikle Arap dili alanında adından sıkça söz ettirmiştir. Nitekim Seâlibî yalnızca Arap diliyle ilgilenmekle ve derinliklerine vakıf olmakla kalmamış; tenkit ilmi, tarih ilmi gibi alanlara hâkimiyetiyle de öne çıkmıştır. Bu alanlarda da öne çıkan eserler telif etmiştir. Seâlibî’nin Yetîmetü’d-dehr, Fıḳhu’l-luġa ve Sırru’l-‘arabiye ile Âdâbu’l-mulûk isimli eserlerini, onun eserlerinin en meşhurları arasında saymak mümkündür. Ancak tüm müspet durumlara rağmen Seâlibî’nin hayatına dair, hakkında doyurucu miktarda bilgi bulunmamak birlikte var olan bilgiler de kendini tekrarlar mahiyettedir. Bu çalışmada Seâlibî’nin Aḥsenü’l-meḥâsin olarak bilinen Aḥsenü mâ semiʿtü adlı şiir antolojisi eserine bir zeyil olan ve yine bir şiir antolojisi olan Men Ġābe ʿanhü’l-muṭrib adlı eserinin tahlil edilmesi hedeflenmektedir. Seâlibî, bu eserinde İbn M‘utez’den insert ignore into journalissuearticles values(ö. 296/908); Mütenebbî’ye insert ignore into journalissuearticles values(ö. 354/965);, Ebu’l-Feth el Bustî’den insert ignore into journalissuearticles values(ö. 400/1010);, Me’mûn’a insert ignore into journalissuearticles values(ö. 218/833); Sâhib b. ‘Abbâd’dan insert ignore into journalissuearticles values(ö. 385/995);, el-Kindî’ye insert ignore into journalissuearticles values(ö. 252/866 [?]); yüzlerce şairden topladığı şiirleri derlemiştir. Eserin mukaddimesinde belirttiği üzere, bunu yaparken de şiirlerin lafız ve mana bakımından en güzel, en üstün olanlarını seçmeyi hedeflemiştir. Nitekim bu da Seâlibî’nin münekkit yönüne bir atıftır. Ayrıca eser her ne kadar bir şiir antolojisi olarak değerlendirilse de içerisinde nesre dair alıntılar da barındırmaktadır. Ayırdığı toplam altmış kadar başlıktan beş tanesi yalnızca nesre dairdir. Araştırma; giriş ve sonuç bölümleri hariç iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde Seâlibî’nin hayatı ve eserleri, ikinci bölümünde ise çalışmanın asıl konusunu teşkil eden Men Ġābe ʿanhü’l-muṭrib adlı eseri şekil ve muhteva bakımından incelenmiş, eserde tarafından ele alınan şiirler edebî sanatları bakımından değerlendirilmiştir.
Keywords : Arap dili ve belâgatı, Seâlibî, Men Gabe anhul mutrib, Şiir mecmuası, Antoloji