Eğitim ve Eşitlik Talebiyle Şekillenen Osmanlı Kadın Hareketinin Milliyetçi Söyleme Eklemlenmesi

Authors : Emel ÇOKOĞULLAR, Bakko Mehmet BOZASLAN

Pages : 171-190

View : 18 | Download : 7

Publication Date : 2014-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Sınırları kesin çizgilerle belirlenmiş bir kadın hareketi tanımı yapabilmek zor görünse de özü itibariyle kadın hareketi, eril iktidara karşı koyup yaşamı kısıtlayan değerleri değiştirmek amacıyla ortaya çıkmaktadır. Her toplumsal yapının dinamiklerine göre farklı zaman diliminde ortaya çıkmakta ve öncelenen sorunsala ilişkin temel talepler değişiklik gösterebilmektedir. Bu söz konusu maddi koşulların değişkenliği, kadın hareketlerinin farklı toplumlarda, farklı zamanlarda birbirinden farklı söylem ve taleplerle ortaya çıkış sebeplerinden biri ve belki de en önemlisi olmaktadır. Bu benzer seyir, Osmanlı’da da son döneminden itibaren belirginleşen modernleşme/batılılaşma çabaları ile birlikte izlenmeye başlanmıştır. İmparatorluğun şer’i hükümlerden meşruiyetini alan siyasal ve toplumsal yapısının aşina olmadığı sesler, birebir karşıtlığı anlatmasa da her geçen gün yükselen bir tonla duyulur olmuştur. Tanzimat Dönemi’nden itibaren Osmanlı kadın hareketinin temel talebi de eğitim olanaklarından yararlanma üzerine odaklanmıştır. Eşitlik talebi ise ilk etapta gündelik birtakım sorunların aşılmasına yönelik olmuş ve I. Meşrutiyet’in ilanından sonra eşitlik talebinin kapsamında genişlemiştir. Öte yandan İslami hükümlerle ters düşmeme endişesinin öne çıkması, eşitlik vurgusunun sıklıkla dile getirilmesini de engelleyen nedenlerden biri olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanının ardından kadın hareketinin de milliyetçi söyleme eklemlendiği ve milliyetçi söylemle benzer bir dil kullanmaya başladığı görülmüştür. İslami vurgulara milliyetçi söylem de eklenmiştir. Eşitlik vurgusu eski Türk toplumlarında aranmaya başlanmış ve kültüre, geleneğe aykırı olmadığı ileri sürülmüştür.
Keywords : Eğitim, Eşitlik, İkinci Meşrutiyet Dönemi, Milliyetçi Söylem, Modernleşme, Osmanlı Kadın Hareketi, Tanzimat Dönemi, Türk Kadını İmgesi