FRANSIZ-İNGİLİZ REKABETİNİN TÜRK İSTİKLAL MÜCADELESİNE ETKİLERİ

Authors : Fatma Uygur

Pages : 13-35

Doi:10.33171/dtcfjournal_29.10.2023.2

View : 96 | Download : 125

Publication Date : 2023-10-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda barış antlaşmalarını hazırlamak amacıyla, Paris’te, Quai d’Orsay’de, 18 Ocak 1919’da, bir barış konferansı toplanmıştır. İngiltere ve Fransa’nın söz sahibi olduğu konferansta bozulan Avrupa güç dengesini yeniden tesis etmek ve yenilen devletlere yaptırım uygulamak ve bazı koşulları dayatmak için bir takım komisyonlar kurulmuştur. Önce Onlar Konseyi sonra Dörtler Konseyi bölgeler hakkında raporlar hazırlamıştır. Bu raporlar bağlamında mağlup Osmanlı Devleti’nin topraklarının paylaşımında ise bir türlü anlaşamayan İngiltere ve Fransa ciddi bir rekabet içine girmişlerdir. XIX. yüzyıldan itibaren kolonizatör/misyonerler marifetiyle Fransa kendini Hıristiyanların hamisi büyük bir Müslüman güç(!) olarak görmüş ve kadim Levant politikasında Kilikya ve Suriye/Filistin büyük önem arz etmiştir. Türk-Yunan Mücadele döneminde, Fransız Cumhurbaşkanı Clémenceau (1841-1929) Yunan askerine Batı Anadolu’yu işgal ettiren, Türk düşmanı Britanya Başbakanı Lloyd George (1863-1945)’un politikasına alet edildiğini geç fark edecektir. İngiltere Fransa’nın çeşitli itirazlarını diplomatik hamlelerle savuşturmaya çalışacaktır. İngiliz politikacılarına göre Fransız mandaterliği de psikolojik yetersizliğe sahip olduğu için uygunsuz ve anakroniktir ve başarısız olacaktır. Oysa Bükreş elçisi Storck’un, Avusturya Dışişleri Bakanlığı’na yazdığı raporlarında Hasta Adam’ın gücünün küçümsendiğini en geç fark eden gücün İngiltere olduğu şeklinde değerlendirmeleri dikkat çekmiştir. Storck raporunda, Yunan macerasından ders çıkarmak gerektiğini, Türkiye’nin yeni koruyucusu (!) Fransa’nın Ankara’nın yanında yer alarak İngiltere’ye gönderme yaptığını ve Mustafa Kemal’in daha ileri gitmemesinin de temenni edildiğini vurgulamıştır. İngiltere, Türk-Fransız (Ankara İtilafnamesi) yakınlaşmasına, Fransa’nın 1915 tarihli Londra Paktını ve 1919 tarihli Versailles Anlaşmasını ihlal ettiği gerekçesiyle itiraz etmiştir. Artık başarısız Yunan taarruzu ve tek başına hareket eden Fransa, İngiltere’nin çıkarlarını ve İtilaf devletlerinin birliğini tehlikeye atacağı endişesini doğurmuştur. Fransa’nın Türk-Yunan savaşında Kemalistleri desteklemesine karşın İngiltere’nin Yunanlılara silah ve lojistik destek vermesi, henüz bir barış anlaşması imzalanamayan Türklere "bir vatan çizilememesi” İslam âlemini itilaflar aleyhine kışkırtmıştır. Bu çalışmada, 1919-1924 yılları arasında İngiliz-Fransız rekabetinin Milli mücadeleye menfi veya müspet etkileri, Fransız Dışişleri Bakanlığı’nın yayınladığı arşiv belgeleri, Avusturya Dışişleri Bakanlığı siyasi şube raporları ve çeşitli matbuat çerçevesinde ele alınmıştır.
Keywords : İngiliz Fransız Rekabeti, Milli Mücadele, Mustafa Kemal, Helenizm, Avrupa Güç Dengesi, English French Competition, National Struggle, Hellenism, European Balance of Power