CUMHURİYET DÖNEMİ KENTSEL GELİŞİMİNE ÇARPICI BİR ÖRNEK: SAMSUN

Authors : Özlem Güneş Erdoğu, Levent Urer

Pages : 167-193

Doi:10.33171/dtcfjournal_29.10.2023.8

View : 124 | Download : 125

Publication Date : 2023-10-29

Article Type : Research Paper

Abstract :19. yüzyılın ikinci yarısında tütün tarımı ve ticareti ile tanışana kadar, küçük bir sahil kasabası görünümünde olan Samsun şehri, bundan sonra, Osmanlı’nın son yüzyılındaki benzerleri gibi önemli bir liman şehrine dönüşmüştür. Tütün sektörünü ulusal kalkınmanın önemli bir unsuru olarak gören Cumhuriyet hükümetleri döneminde sektöre yapılan devlet yatırımları ile birlikte ise Samsun, artık bir hafif sanayi kenti kimliğine bürünerek Karadeniz’in en büyük şehri olmuştur. Özellikle 1960’lı yıllara gelindiğinde kentteki tütün endüstri ve ticaretinin hacmi çok büyümüş ve bu büyüme 1980’lerin başına kadar sürmüştür. Öyle ki, daha 100 yıl öncesinde sadece kendir ve kereste üretip, balıkçılık yapan küçük kasaba; 1960’lı yıllarda, fabrika zilinin çalmasıyla birlikte sayıları on binleri aşan tütün işçisi kadınların beyaz önlükleriyle sokaklara döküldüğü modern bir kente dönüşmüştür. Toplumsal yaşamı kökünden etkileyecek bu değişimin en görünür sonuçlarından biri, -kentin fiziksel yapısında ve mekansal örgütlenmesinde görülen değişimle birlikte- ulaşım, sağlık ve eğitim olanaklarındaki iyileşme olmuştur. Limanı, demiryolları, karayolu bağlantıları, havalimanı, koleji ve hastaneleri ile Samsun, Cumhuriyet dönemi kentleşme anlayışı içerisinde ideal olarak tanımlanabilecek bir kent örneği teşkil etmiştir. Bu makale, kentte ulaşım, sağlık, eğitim gibi olanaklarda meydana gelen artışı, tarihsel gelişimi içerisinde aktararak, Cumhuriyet döneminin tütüne ilişkin politikasının, yerelde kentleşme üzerindeki etkisini gösterebilmeyi hedeflemektedir. Elbette ki, iktisat politikaları-sanayileşme-kentleşme etkileşiminin bu kısa makalede tüm yönleriyle ortaya konması mümkün değildir. Konunun ayrıntılı olarak incelendiği doktora tezimize dayanan bu makale, kentteki değişimin sadece belirli bir alanı (kamusal hizmet) ile sınırlandırılmak durumdadır.
Keywords : Samsun, Kentleşme, Toplumsal Değişme, Sosyal Tarih, Tekel, Tütün