ÇOK İŞLEVLİ SÖZCÜKLERİN RUSÇADAN TÜRKÇEYE ÇEVİRİSİNDE KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR

Authors : Nuray Dönmez

Pages : 953-986

Doi:10.33171/dtcfjournal.2023.63.2.3

View : 103 | Download : 102

Publication Date : 2023-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Çeviri, dil öğrenim süresi boyunca başvurulan vazgeçilmez yöntemlerden biridir. Çeviri, öğrenme çıktılarının sağlıklı değerlendirmesine olanak sağlamaktadır. Bir dildeki sözlü veya yazılı bir metni başka bir dilde ifade etme ve bir üst evrede fikir, his ve duyguları da aktarabilme yetisi, çevirinin eşdeğerliğinin sağlanması açısından önemlidir. Rusçada yaygın olarak kullanılan çok işlevli sözcüklerin çeviri esnasında erek dile aktarımı zordur. Sahip oldukları sözlük anlamının dışında farklı anlamlara gelebilir ve cümlenin farklı ögeleri olarak karşımıza çıkabilir. Çok işlevli sözcüklerin erek dilde kazandığı karşılığı netleştirmede tonlama ve buna bağlı olarak cümle içi bağlama göre kullanım, temel belirleyicilerdir. Duygunun sese ve beden diline yansıtıldığı tonlamada ses tonu (sesin alçaltılıp yükseltilmesi), beden hareketleri, jestler gibi unsurlar önemlidir. Tonlamanın yazıya aktarılması zordur. Sese dayanan bir söyleyiş kuralı olduğu için sözlü konuşmada karşımıza çıkar. Tonlama, söylenen ifadelerin / duyguların aktarımına netlik kazandırmak için başvurulan önemli bir dil unsurudur; ancak yazılı ifadede bağlama göre anlam kazanır. Çalışmada Rusçada sözlü ifadede işlevsellik kazanmış olan ve zengin bir anlam havuzuna sahip olan çok işlevli sözcükler, Türkçede edindiği anlamlarla edebî çeviriler üzerinden gösterilmektedir. A. P. Çehov’un "İvanov” adlı oyununun Türkçeye aktarımında Ataol Behramoğlu’nun çevirmenliğinde 2002 yılında İş Bankası Kültür Yayınları ve Mehmet Özgül çevirmenliğinde 2006 yılında Cem Yayınevi’nden çıkan çevirileri ele alınmıştır. Bu çerçevede çalışmada amaç; çok işlevli sözcüklerin ve sözcük kalıplarının Türkçeye aktarımında Rusçadaki tonlama türleriyle edindiği anlam çeşitliliğini ve eş değerliliğini edebî eserlerin çevirisi üzerinden göstermektir. Çalışmada sesbilimsel karşılaştırma, gözlem ve açıklama yöntemleri kullanılmıştır.
Keywords : Çeviribilim, Çok işlevli sözcükler, Sesbilim, Tonlama, İletişimsel dil, Sözlü ifadeler