TÜRKÇEDE İLE SÖZCÜĞÜ VE BU SÖZCÜĞÜN -(y)lA BİÇİMİ ÜZERİNE

Authors : Özlem Erdoğan

Pages : 62-78

Doi:10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.3

View : 102 | Download : 87

Publication Date : 2024-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçede ile sözcüğü, sözcük türü bakımından ya çekim edatı -edat- ya da bağlama edatı -bağlaç- kullanımlarıyla karşımıza çıkar. Çekim edatı olması durumunda [araba / ile] gibi [isim / edat] yapısında edat öbekleri meydana getirir. Bağlama edatı işlevinde olması durumunda ise söz gelimi [yaz / ile / kış] gibi [isim / bağlaç / isim] yapısında bir bağlama öbeği oluşturur. Aynı örnekler, “arabayla” veya “yazla kış” şeklinde de ifade edilebilir ve işte bu durumda kimi kaynaklarda “ek”; kimi kaynaklarda ise “edat” olarak tanımlanan -(y)lA biçimi karşımıza çıkar. Buna göre söz konusu biçim, “ek” tanımlamasının yapıldığı kaynaklarda “vasıta, beraberlik vb. ifade eden bir durum eki” olarak; “edat” tanımlamasının yapıldığı kaynaklarda ise “ön ünlüsünü yitirerek önceki sözcüğe bitişik yazılan ile edatı” olarak açıklanır. Bu iki farklı tanımlamaya bağlı olarak sözdizimsel değerlendirmeler de değişebilmektedir. Böylece, -(y)lA’nın gramer kategorisinin ne olduğu konusunda örneklerin gerek biçimsel gerekse sözdizimsel açıdan bir bütünlük içinde değerlendirilmesini belli ölçüde güçleştiren bir belirsizlik ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, ile sözcüğü ve bu sözcüğün -(y)lA’ya dönüşmüş biçimiyle ilgili Türkçe gramerlerde farklı bakış açıları doğrultusunda farklı şekillerde değerlendirilen aynı tip örneklere dikkat çekmek amaçlanmıştır. Bu bağlamda, öne çıkan biçimsel ve sözdizimsel yorumlar karşılaştırılmış ve söz konusu örneklerin değerlendirilmesinde esas alınabilecek yaklaşım, isim durumu kategorisi ile dilin dizim ve dizi boyutundaki denklikler sorgulanarak belirlenmeye çalışılmıştır.
Keywords : Türkçede ile Sözcüğü, Çekim Edatı, Bağlama Edatı, İsim Durumu Kategorisi, Dizim, Dizi