MODERN TATAR EDEBİYATININ ÖNCÜLERİNDEN FATİH HÂLİDÎ (1850-1923)

Authors : Derya Hamiye Khaze Shahgoli

Pages : 1405-1421

Doi:10.33171/dtcfjournal.2024.64.2.18

View : 46 | Download : 44

Publication Date : 2024-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :XIX. yüzyılın başı itibarıyla Rusya İmparatorluğu içinde yer alan Kazan şehrinde, Kazan Üniversitesi’nin de açılmasıyla fen bilimleri, tarih, sosyoloji ve edebiyat başta olmak üzere köklü bir değişim süreci başlamıştır. Yüzyılın ilk yarısında Kazan Üniversitesi’nde görev alan Tatar aydınları Rus ve Batılı bilim insanlarıyla beraber eski el yazma eserlerden faydalanarak bu eserlerin basımı ve incelenmesi için pek çok alanda çalışmalar başlatmış ve tarih, arkeoloji, edebiyat ve özellikle folklor alanına ilk katkıları sunacak eserler yayımlanmıştır. Yüzyıl başında yapılan çalışmalarla yüzyılın ikinci yarısında Tatar edebiyatı, folkloru ve tarihi üzerine çalışmalar yapan ve Batıyı takip ederek eserler veren bir aydın sınıfı da oluşmuştur. Bunlar arasında XIX. yüzyılın son çeyreğinde, Batılı anlamda yazdığı ilk hikâyesiyle Musa Akyiğitzade (1865-1823), Muhammed Zahir Bigiyev (1870-1902), Abdurahman İlyasî (1856-1895), Rızaeddin Fahreddin (1858-1936), Fatih Kerîmî (1870-1937), Sadrî Maksudî (1878-1957), Ayaz İshakî (1878-1954) ve Fatih Hâlidî yer almaktadır. 1880’li yıllarda başladığı edebî faaliyetleriyle Fatih Hâlidî, bu dönemden itibaren ömrünü Tatar tarihi ve folklor ürünlerinin toplanması ve yeniden yazımına adamış; hikâye, drama türünde ilk örnekleri yazmıştır. Bunların dışında çıkarmış olduğu takvimler (kalendar) ve yaptığı tercümelerle edebiyat ve kültür tarihine katkılar sunmuştur. Çalışmamızda ülkemizde hakkında henüz bütünlüklü bir çalışma yapılmamış olan yazar Fatih Hâlidî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilerek bu konunun edebiyat tarihi araştırmalarına kazandırılması, yazarın yenilikçi yönü ve dönemi için eserlerinin öneminin ortaya koyulması amaçlanmıştır.
Keywords : Kazan, Tatar, 19. Yüzyıl Tatar Edebiyatı, Fatih Hâlidî.