Bilim Etiğinin Zaman Tünelinde: İki Ebeveyn Tavsiye Kitabı ve Bilimde Bir Dönüm Noktası

Authors : Emel AKÖZER, Mehmet AKÖZER

Pages : 73-89

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2014-08-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Dr. Benjamin Spock’ın Baby and Child Care 1946 kitabı ile Dr. İhsan Doğramacı’nın Annenin Kitabı 1952 arasındaki benzerliklerle ilgili intihal iddiaları ve bu iddiaların yol açtığı hukuksal süreçte Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 15 Nisan 2014 kararıyla ortaya çıkan sonucun topluma yansıtılışı, bilim etiği kapsamında intihale ilişkin doğru bir anlayışın genel kamuoyuna ve bilim topluluğuna kazandırılmasına katkıda bulunacak nitelikle değildir. Birincisi, mahkeme bu iddiaların doğruluğu yönünde bir karar vermemiştir. İkincisi, iki kitap arasındaki ilişki – türleri, özgünlük iddiaları ve benzerliklerin niteliği açısından – bilim etiğindeki tanımıyla intihal kavramı çerçevesinde değerlendirmeye izin vermez. İntihal iddialarının dayandırılmaya çalışıldığı fikri mülkiyet hukuku ise, bilim etiği açısından intihal kavramının temeline oturtulamaz. Bilim etiğinde intihal, fikri mülkiyet hukukuna aykırı olması bakımından negatif yoldan değil, bilimsel doğruluk normu ve adaletlilik ilkesi ile bilim insanlarının ortak çalışması için asli olan değerler bakımından pozitif yoldan bir kusurlu davranış olarak tanımlanır. 20. yüzyıl ortalarında bu ilke ve değerlerin yerleşmediği bir ortamda yüzyılın en büyük bilimsel gelişmelerinden biri olan DNA yapısının keşfinin öyküsü, fikri mülkiyet hukukunun da intihal fiilinin de kapsamını çok aşan ağır etik ihlallerine olanak vermiştir ve bu ihlaller bugün de savunulabilmektedir. Bilimsel doğruluk ve adaletlilik, “düzgün referanslar vermek ve başkalarının yapıtlarına gereken takdiri sunmak” kadar, “meslektaşlarına doğruluk ve dürüstlük içinde davranma” kuralını da içerir. İntihal iddialarını meslektaşları itibarsızlaştırmak için kullanmak veya bunu olağanlaştırmak “adaletlilik” ilkesiyle ne kadar bağdaşırsa, bilim etiğini savunma savıyla da o kadar bağdaşır. İntihalle mücadeleye yönelik bir stratejinin testi, bilimsel doğruluk normunu ve bu arada adaletlilik ilkesini yerleştirmeye gerçekten katkıda bulunup bulunmadığı ya da ne kadar katkıda bulunduğu olmalıdır
Keywords : Bilim etiği, Şimdicilik, Etik ilkeler, Bilimde kusurlu davranış, İntihal