Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a

Authors : Selin BİTİRİM OKMEYDAN

Pages : 45-69

Doi:10.5824/1309-1581.2017.5.003.x

View : 11 | Download : 9

Publication Date : 2017-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Modernizmden postmodernizme uzanan tarihsel süreç içerisinde gözetim, bilgi iletişim teknolojilerinde yaşanan sınırları zorlayan gelişmelerle birlikte hem niceliksel hem de niteliksel olarak değişime uğramış ve bu değişim, yeni eleştirileri de beraberinde getirmiştir. Modernizmde, panoptikon metaforu ile tanımlanan asimetrik gözetimin yerini postmodernizmde, gözetimin son noktası olan omniptikon metaforu almış ve iktidarın denetsel işlevi maskelenmiştir. Panoptikondaki gözetimde dışarıdan gelen baskı ve zorlamaya dayalı denetleme, sinoptikon ve omniptikonda bireysel rıza ve gönüllülüğe dayalıdır. İktidarın panoptikondaki ‘sıkıcı denetim’ işlevi, omniptikona gelindiğinde ‘haz veren ve eğlenceli’ bir niteliğe dönüşmüştür. Modernizm ve postmodernizm uzamında gözetim olgusunun geçirdiği yapısal dönüşümü, literatür taraması yönteminden yararlanarak ele alan bu çalışmada panoptikon, sinoptikon ve omniptikon kavramları arasındaki farklılıkların belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu konu bağlamında çalışmalar gerçekleştirmiş öncü isimlerin düşünceleri üzerinden kuramsal altyapı oluşturulmuş ve belirlenen amaç doğrultusunda, postmodernizm ile birlikte değişen gözetim pratikleri, postmodern kültürün temel motifleri ekseninde açımlanmıştır. Bu doğrultuda günümüzdeki gözetimin, postmodernizmin dinamikleri ile uyumlu gelişim gösterdiği tespit edilmiş ve panoptikon boyutundaki gözetimde, iktidarın görünmeden bilinmesine karşın sinoptikon ve omniptikonda varlığını tamamen gizilleştirerek yeniden ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Postmodern kültür, gözetim toplumu, panoptikon, sinoptikon ve omniptikon