Theorie Des Risques En Droit Français: Observations Sur L’application De L’adage Res Perit Debitori

Authors : Özgün ÇELEBİ

Pages : 57-106

Doi:10.33629/auhfd.775274

View : 42 | Download : 18

Publication Date : 2020-07-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Fransız sözleşme hukukunda hasar teorisi kavramı (« théorie des risques ») tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme ilişkisi içinde, taraflara atfedilemeyen bir ifa engeli sonucu karakteristik edim borcunun sona ermesi sonrasında alacaklının borcunun akıbetine ilişkin sorunları ifade eder. Fransız hukuku bu konuda borçlar arasındaki karşılıklılık ilişkisine uygun olarak, res perit debitori kuralını benimsemiştir: buna göre karşı edim hasarının borçlunun üzerinde olduğu, başka bir deyişle alacaklının da kendi borcundan kurtulacağı kabul edilmektedir. Ancak res perit debitori kuralının, var oluş amacına, başka bir deyişle tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelere hâkim olan denkleştirici adalet ilkesine uygun biçimde yorumlanması, borçlunun borcunun ifa engeli nedeniyle sona ermesine rağmen bazen alacaklının borcunun belirli ölçüde ayakta tutulmasını gerektirebilir. Fransız hukukunda, özellikle eser sözleşmesi ve taşıma sözleşmelerine ilişkin bazı yasal hükümler ve yargı kararları, bu fikri benimsemekte ve borçlunun borcu kısmen dahi ifa edemediği hallerde dahi res perit debitori kuralını alacaklının borçlunun ifaya hazırlık hareketlerinden fiilen menfaat elde etmiş olup olmamasına göre farklı biçimde uygulamaktadırlar. Dağınık yasal hüküm ve kararlardan çıkan bu istikrarlı çizgi, bizi res perit debitori kuralına ilişkin, özel hüküm olmayan hallerde de uygulanabilecek bir ilkeye götürmektedir: hasarın borçlunun üzerinde olduğu durumlarda dahi alacaklının borcunun sona ermesi ancak kendisine hiçbir menfaat sağlanamadığı durumlarda mümkün olmalıdır.
Keywords : Sinallagmatik sözleşme, Hasarın geçmesi, Res perit debitori, Eser sözleşmesi, Taşıma sözleşmeleri