30.09.2015 TARİHLİ HGK KARARI VE SONRASI EVLİ KADININ SOYADINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Burcu Bahar ÇATALOĞLU, Seldağ GÜNEŞ PESCHKE

Pages : 399-417

Doi:10.33629/auhfd.848605

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2020-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk hukukunda kadının soyadına ilişkin düzenlemeler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda ve 2525 sayılı Soyadı Kanunu’nda yer almaktadır. TMK m. 187’ye göre, evlilik birliği içinde erkek, evlilikten önceki soyadını kullanmaya devam ederken; kadına bu hak tanınmamıştır. Bu durum, Anayasa’da yer alan eşitlik ilkesine aykırı görülerek birçok yargı kararına konu olmuştur. Konuyla ilgili ilk dava, 1995 yılında Ayten Ünal Tekeli tarafından açılmıştır. O dönemde yürürlükte olan 743 sayılı TMK m. 153 uyarınca, yerel mahkeme ve Yargıtay, Ünal Tekeli’nin evlilik öncesi soyadını tek başına kullanma talebini reddetmişlerdir. Anılan tarihte Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı olmadığı için, AİHM önüne gelen dava Ünal Tekeli’nin lehine sonuçlanmıştır. Bunu takip eden yıllarda kadının evlilik soyadına ilişkin gerek iç hukukta gerek AİHM’de pek çok dava açılmıştır. AİHM’e giden davalarda, kadının evlendikten sonra, sadece evlilik öncesi soyadını kullanma yönündeki talepleri, mahkeme tarafından haklı bulunmuştur. Ancak, bu kararlara rağmen, uygulamada bir değişiklik olmamış, kadın evlilik sonrası, TMK m. 187 gereği, kocasının soyadını kullanmak zorunda kalmıştır. Bununla birlikte, kadın, eğer isterse, evlilik öncesi soyadını kocasının soyadından önce kullanabilmektedir. Oysaki birçok ülkede, kadına evlilikten önceki soyadını tek başına kullanma hakkı verilmiştir. Kadının evlilik soyadı konusunda çeşitli ülkelerde farklı hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Anayasa Mahkemesi’nde de bireysel başvuru yolunun kabulünün ardından evli kadının soyadı konusunda farklı dönemlerde, çeşitli davalar görülmüştür. Bu davalarda Anayasa Mahkemesi, AİHM’in daha önce vermiş olduğu kararlar doğrultusunda değerlendirme yapmış ve evli kadının evlilik birliği içerisinde evlilik öncesi soyadını tek başına kullanabilmesi gerektiğine karar vermiştir. Nihayet, 2014/2-889 E., 2015/2011 K. sayılı ve 30 Eylül 2015 tarihli Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararıyla, evli kadının evlilik birliği içinde yalnızca kendi soyadını kullanmasının bir insan hakkı olduğuna; bu hakkın kadın ve erkek arasında eşit şekilde uygulanması gerektiğine karar verilmiştir. Ancak TMK m. 187’de halen bir değişiklik yapılmadığı için, bu hakkın kullanımı ancak kadın evlendikten sonra, soyadına ilişkin dava açması halinde mümkün olabilmektedir. Bu makalede, eski düzenlemelere değinilerek 2014/2-889 E., 2015/2011 K. Sayılı HGK kararından günümüze kadar geçen sürenin bir değerlendirmesi yapılacaktır.
Keywords : isim, kadının soyadı, TMK m 187, evlenme, evlilik birliği