Hicri 3. asrın başlarında sünnete sarılmak: “saç-sakalını da boyardı!”

Authors : Muhammed Enes TOPGÜL

Pages : 87-116

Doi:10.1501/Ilhfak_0000001484

View : 19 | Download : 4

Publication Date : 2018-04-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Ravilerin hadis ilmi açısından ehliyetlerini tespit etmeyi hedefleyen biyografik eserlerde, birtakım ravilerin saç-sakallarını boyayıp boyamadıklarına dair kayıtlara tesadüf edilir. Bu makale doğrudan cerḥ-taʿdīl ile irtibatı olmayan bu verilerin biyografi türü eserlere hangi dönemde ve hangi etkilerle girdiğini tespit etmeyi hedeflemektedir. Söz konusu kayıtların hicri 3. asrın başlarında artması, konunun devrin sosyal, siyasi ve ilmî tartışmaları çerçevesinde ele alınmasını gerektirmektedir. Konu bu açıdan incelendiğinde saç-sakal boyamaya dair kayıtların Miḥne hadisesi ve bu süreçte siyasi erkin baskısına maruz kalan Aḥmed b. Ḥanbel ile irtibatı dikkat çekmektedir. Anlaşıldığı kadarıyla o, ihya edilmek istenen bir sünnet olarak gördüğü saç-sakal boyama faaliyetini, siyasi erki hedef alan bir pasif direniş tarzı olarak konumlandırmıştı. Ancak erken dönem boyama faaliyetleri ile Aḥmed b. Ḥanbel dönemi ve sonrasındaki faaliyetlerin her biri, tarz, amaç ve muhataplar bakımından farklılık arz etmektedir. Sonuç olarak makale hem ricāl metinlerindeki dönemsel etkileri tartışmakta hem de boyama faaliyetine yüklenen anlamın değişim serüvenini rivayet metinleri üzerinden takip etmektedir.
Keywords : Boya ḫiḍāb, Aḥmed b Ḥanbel, Ravi, Miḥne, Sünnet