ŞEMSEDDİN ZİYA BEY’İN HAYATI VE HİCAZ MAKAMINDA ŞARKI FORMU ESERLERİNİN İNCELENMESİ

Authors : Servet Zeki Ersoy, Türker Erol

Pages : 127-153

Doi:10.31722/ejmd.1299071

View : 49 | Download : 43

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu araştımada, Şemseddin Ziye Bey’in Ümit Yazıcı’nın kişisel arşivinden elde edilen hicaz makamındaki şarkı formundaki 10 eseri doküman incelemesi kapsamında ele alınmış olup, elde edilen veriler form, makam, usûl ve edebi boyutlarıyla tablolaştırılmış ve bu doğrultuda betimsel analiz yapılmıştır. Form analizi boyutunda Kemal İlerici’nin yaklaşımına göre eserlerin formları incelenmiş, 5 farklı şarkı formu tespit edilmiştir. İkiz bütünün birinci çeşidinde 1 Şarkı, ikinci çeşidinde 4, üçüncü çeşidinde 2, dördüncü çeşidinde 2, yedinci çeşidinden 1 eser tespit edilmiştir. 10 hicaz şarkının makamsal ve usûl boyutu, İsmail Hakkı ÖZKAN nazariyesi temel alınarak incelenmiştir. Makam analizinden elde edilen verilerin sonuçlarında 5 tanesinin Hümâyûn, 4 tanesinin hicaz, 1 tanesinin ise Uzzal makamında olduğu tespit edilmiştir. Şemseddin Ziya Bey eserlerinde küçük usûller kullanmıştır. 1 Semâi, 3 Düyek, 4 Aksak, 1 Ağır Aksak, 1 Curcuna usûlü saptanmıştır. Bu bulgular neticesinde en fazla Aksak en az ise Semai, Ağır Aksak ve Curcuna üsûlünde besteler yaptığı belirlenmiştir. Edebi analizleri açısından Haluk İPEKTEN’in Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz kitabı temel alınarak incelenmiş ve sonuç olarak bestelediği 10 şarkıda;1 tane 10’lu hece ölçüsü, 9 tane Aruz vezni kullanılmıştır ayrıca 6 tane Mefâîlün Mefâîlün Mefâîlün Mefâîlün, 1 tane Mefâ\'îlün/mefâ\'îlün/fe\'ûlün,1 tane Fe‘ilâtün/Fe‘ilâtün/Fe‘ilâtüFe‘ilün,(Fâilâtün) (Fa’lün) ve 1 tane Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilâtün / Fâ’ilün kalıplarının kullanıldığı görülmüştür.
Keywords : Şemseddin Ziya Bey, nazariye, makam, form, prozodi, usûl incelemesi