ŞEHNAZ MAKAMININ TARİHSEL DEĞİŞİMİ VE ALİ UFKİ BEY’İN YAZMALARINDAKİ ŞEHNAZ ESERLERİN ANALİZİ

Authors : Şengül Altun Öney, Gözde Çolakoğlu Sarı

Pages : 33-60

Doi:10.31722/ejmd.1474757

View : 73 | Download : 91

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, şehnaz makamının tarihsel ve kavramsal değişimini tarihsel perspektiften ele almaktadır. Müzik teorisi tarihi boyunca farklı kategorilere ayrılan makamın değişen yapısının aydınlatılması hedeflenmektedir. Şehnaz makamını derinlemesine inceleyen bu araştırma, alanında özgün bir niteliğe sahip farklı bir metodoloji sunmaktadır. Makalede, \\\"Şehnaz makamının tarihsel evrimi ve dönüşümü nasıl şekillenmiş olabilir?\\\" sorusu ele alınırken, aynı zamanda Ali Ufki Bey\\\'in bu süreçteki rolü de incelenmektedir. Makalenin metodolojisi, nitel araştırma yaklaşımına dayanmaktadır. Bu çerçevede doküman tespiti ve incelemesini içerir. Yöntem kapsamında 13. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar şehnaz yapısının tarihsel değişiminin ele alındığı literatür incelenmiştir. Sistemciler, Anadolu Edvâr Geleneği teorisyenleri ve Dimitri Kantemir’in edvar çalışmalarının yanı sıra bu eserlerin konu edildiği ikincil kaynaklar da kullanılmıştır. Makalenin analiz bölümü içinse, Mecmua-i Sâz-ü Söz ve Turc292 katalog numarasıyla kayıtlı yazmalarda şehnaz repertuvar tespit edilmiştir. Eserler, Walter Feldman’ın analiz yöntemiyle incelenmiştir. Makalenin ulaştığı tarihsel bulgulara göre, şehnaz yapısının sistemciler ve Anadolu Edvar Geleneği teorisyenlerinde, yani on üçüncü yüzyıldan on altıncı yüzyıl başına kadar olan dönemde, kavramsal ve yapısal değişime uğradığı anlaşılmıştır. Eser analizleri neticesinde ulaşılan bulgulara göre ise, Ali Ufki Bey tarafından günümüze taşınan şehnaz makamı repertuvarının on altıncı yüzyılın başından on yedinci yüzyıl sonuna kadar olan iki asırlık döneminin form-stil ve melodi-seyir özelliklerini sergilediği belirlenmiştir.
Keywords : Osmanlı makam müziği, Ali Ufkî Bey, şehnaz makamı, Mecmua-i sâz-ü söz, Turc 292