Referandum ve Plebisit Kavramları Doğrultusunda Türkiye’nin Referandum ve Plebisit Tarihi

Authors : Ismail Safi, Talip Kurşuncu

Pages : 204-223

Doi:10.55775/ijemi.1213388

View : 65 | Download : 112

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Conference Paper

Abstract :Demokrasinin özünde halkın yönetime katılımı yer almaktadır. Başka bir ifade ile siyasal ve yönetsel anlamda halkın egemenliğinin ortaya çıkmasıdır. Demokrasinin uygulanmasında üç sistemden bahsetmek mümkündür. Bunlar; doğrudan demokrasi, temsili demokrasi ve yarı doğrudan demokrasidir. Temelde halkın bizzat kendisini kendi katılımı ile temsil ettiği demokrasi doğrudan demokrasidir. Temsili demokraside halk egemenliğini devrederek temsilciler aracılığı ile yönetime katılmaktadır. Yarı doğrudan demokrasi ise hem halkın hem de temsilcilerin egemenliği arasında paylaştığı demokrasidir. Halktan her bir bireyin kendisinin bizzat yönetim sürecine katılımı zor ve hatta imkansızdır. Bu imkânsızlık neticesinde modern dönemde tercih edilen demokrasi türü temsili demokrasidir. Ancak temsili demokraside halkın geleceğini ve kaderini belirleme yetkisinin halkı temsil edenlerde olması durumundan yola çıkarak temsili demokrasinin eksik ve yanlışlarını gidermek amacıyla yarı doğrudan demokrasi sistemi hayata geçirilmiştir. Kimi durumlarda halkın karar alma sürecine temsilciler aracılığı ile değil de bizzat kendisinin katılımını ifade eden yarı doğrudan demokrasinin kullandığı dört araç vardır. Bu araçlar Meclis’in kabul ettiği kanunun yürürlük tarihinden önce belirli sayıdaki vatandaş tarafından referanduma sunulmasını istemesi anlamına gelen "halk vetosu”, halkın belirli sayıdaki vatandaşın başvurusu ile istediği kanunun Meclis tarafından çıkartılmaya zorlanmasını ifade eden "halk teşebbüsü”, halkın çalışmasından memnun kalmadığı temsilci veya temsilcileri görevlerinden azletmesine imkan tanıyan "temsilcilerin azli” ve Meclis tarafından kabul edilen kanun metninin halk oylamasına sunulması anlamına gelen referandumdur. Bu noktada Türkiye’de kendisine uygulama alanı bulan yarı doğrudan demokrasi aracı referandumdur. Halk oylamasının kötüye kullanılmasını ifade ederken kullanılan plebisit kavramı Türkiye’nin referandum tarihi açısından önem arz etmektedir. Türkiye tarihi boyunca yapılmış olan referandumlar plebisit kavramının kanıtları ve unsurları göz önüne tutularak değerlendirilecektir.
Keywords : Demokrasi, Halk oylaması, Referandum, Plebisit