Embriyonik Gelişim Sırasında Vücut Eksenlerinin Oluşumu

Authors : Gizem Kaya, Leman Sencar

Pages : 254-264

Doi:10.17827/aktd.1395539

View : 57 | Download : 85

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Farklı dinamik süreçler ve çok sayıda moleküler mekanizma vücut gelişim sürecinde rol oynamaktadır. Embriyonik gelişimin 3. haftasında gerçekleşen gastrulasyon bilaminar germ diskinden trilaminar germ diskin oluşma sürecidir. Gastrulasyon aynı zamanda vücut eksenlerinin oluşumunu belirleyen bir süreçtir. Vücut eksenlerinin oluşumu embriyonik gelişim için oldukça önemlidir. Gastrulasyon öncesinde ve gastrulasyon boyunca anteroposterior (AP), dorsoventral (DV) ve sol-sağ (LR) vücut eksenleri oluşur. Memeli embriyosunda biri primitif düğümde, diğeri anterior visseral endodermde (AVE) olmak üzere iki sinyal merkezi bulunmaktadır. Primitif düğüm Nodal, Chordin ve Noggin\'i eksprese ederken, AVE ise baş oluşumu için gerekli olan çeşitli genleri (OTX2,LIM1 ve HESX1) eksprese eder. TGF-β ailesinin bir üyesi olan Nodal ise primitif çizgi ile mezoderm oluşumunun ana düzenleyicisidir ve embriyonik gelişimde eksen oluşumu için oldukça önemlidir. Primitif çizgi transkripsiyon faktörlerini ve çok sayıda spesifik geni ifade eder. Primitif düğüm tarafından eksprese olan BMP vücudun dorsal kısmının oluşumunda önemli role sahiptir. Sağ-sol asimetrisi gastrulasyon sırasında primitif düğümde gerçekleşen hücre-hücre etkileşimleri ile başlar. Sol tarafın ana belirleyicisi olan transkripsiyon faktörü olan Pitx 2, sol tarafta güçlü bir şekilde eksprese edilir. Sol taraftaki bir diğer önemli genler ise TGF-β ailesinin üyeleri olan Lefty 1 ve Lefty2\'dir. Bugüne kadar yapılan araştırmalarda embriyonun sağ tarafının gelişimini kontrol eden genler sol tarafta olduğu kadar iyi tanımlanmamıştır. Bu derlemede, embriyonik gelişim sırasında vücut eksenlerinin (anterior-posterior ,dorsal-ventral ve sol-sağ) nasıl oluştuğu ve bu gelişimde yer alan sinyal molekülleri anlatılmıştır.
Keywords : Gatrulasyon, Eksen oluşumu, Primitif Çizgi, Lateralite