İslam öncesi dönem Türklerde tanrı anlayışı

Authors : Hasan AKSOY

Pages : 275-288

Doi:10.24289/ijsser.411716

View : 10 | Download : 9

Publication Date : 2018-05-14

Article Type : Conference Paper

Abstract :Türklerin evren anlayışlarını ortaya koyabilmek için, “Tanrı” teriminin açıklanması gerekmektedir. Tanrı’nın varlığı ve gücü, yeryüzündeki kozmik olaylar ve gökyüzündeki tanımlanamayan varlıklar, kâinat anlayışını ve düşünce yapısını doğrudan etkilemiştir. Türkler Tanrı’nın üstün-sonsuz gücü olduğuna ve tüm evreni yönettiğine inanırlardı. Türk dini tarihinde en eski terim “Tanrı”dır. İlk defa Orhun Abidelerinde geçen “Tengri” kelimesi, Türkçe dilinin özelliklerini taşımaktadır. Tanrı, sadece dini anlamda tasavvur edilmemiştir; evren ve hayat görüşlerinin kaynağı olarak da görülmüştür. Abidelerde gökyüzü ile Tanrı aynı kelime ile nitelendirilmiştir. Kök Türkler zamanında “Kök Tengri” kelimesi bir yandan somut gökyüzünü ifade ederken, diğer yandan evrenin tek yaratıcısı için kullanılmıştır. Nitekim mekân ve zamandan soyut olan Tanrı, zihinlerde tam tanımı yapılamayan sonsuz göğe benzetilmiştir. Türklerde Tanrı inancı tarihin derinliklerinden itibaren konumunu korumuştur. Hatta Tanrı deyimi, değişikliğe uğramadan, neredeyse bütün Türk lehçelerinin ortak temel sözcüğü olmuştur. Bu bildiride, İslam öncesi dönemde Türklerde Tanrı anlayışının yeri tespit edildikten sonra, tek Tanrı inancının çıkış noktası ve Tanrı hakkında bilinenler, Tanrı’nın etki alanı üzerinden tartışılmaya çalışılacaktır.     
Keywords : Tanrı, gökyüzü, yeryüzü, Oğuz Kağan, Orhun Abideleri