Tezhip Sanatında Emevi Dönemi Sürebaşı Bezemelerinin Yeri

Authors : Ayşe Tanrıver Celasin

Pages : 120-138

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2013-12-31

Article Type : Other Papers

Abstract :Mushaflarda, sûrenin adı, ayet sayısı ve nerede indirildiği bilgilerini içeren sûrebaşı yazılarının etrafına yapılan, yatay dikdörtgen bezemelere sûrebaşı tezyînatı adı verilir. Görevi bir sûrenin bitip diğer bir sûrenin başladığını okuyucuya haber vermektir. Sûrebaşı bezeme geleneği, İslam sanatının kuruluş aşamasında olduğu Emevî Dönemi'nde başlamış ve kendinden sonraki dönemlerde etkili olmuştur. Bu etkilenmenin ne şekilde olduğu, Türk ve İslam Eserleri Müzesi Şam Evrakı 87, Şam Evrakı 80, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi 44/32 ve “San'a Mushafı” üzerinde yapılan araştırmalarda tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme sonucunda, sûrebaşı bezemelerinin yatay dikdörtgen formda, yarım, bir, bir buçuk satırlık alana yerleşmiş olduğu görüldü. Bezemelerde sütun ve kubbe gibi mimarî elemanların resmedilmesinin yanı sıra bitkisel kaynaklı motifler, basit geometrik unsurlar ve ağaç motifi kullanılmıştır. En gelişmiş örneklerinin Memluk mushaflarında bulunduğu sûrebaşı gülünün ilk örnekleri bu döneme aittir. Her sûrebaşına farklı tasarım yapılması, bezemelerde kullanılan üslup, desen ve renk uyumunun mushaf boyunca devam etmesi sûrebaşlarında Emevî dönemine ait özelliklerdendir. Bu özellikler yüzyıllar boyu devam ederek mushaf bezeme geleneğinin bir parçası olmuştur. 
Keywords : Mushaf, tezhip, sûrebaşı, surebaşı gülü, Emeviler