Osmanlı Yazma Eserlerı̇nde Murassa (Mücevherlı̇) Kı̇tap Kapları

Authors : Ayşe TANRIVER CELASİN

Pages : 223-237

Doi:10.21602/sduarte.540468

View : 8 | Download : 16

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sayfalar halinde hazırlanan yazma eserleri bir araya toplayıp muhafaza eden kılıflara kitap kabı ya da kitap cildi denir. Sayfaların yıpranmasını önleyen kitap kabı, “alt kapak”, “üst kapak”, bu iki kapağı birbirine bağlayan “sırt”, alt kapağa bağlı olan, kitabın ağız kısmını örten ve ayıraç görevi yapan “mıkleb”, mıklebi alt kapağa bağlayan ve rahatça hareket etmesini sağlayan “sertab” kısımlarından oluşmaktadır. XVI. yüzyılda Osmanlı devletinin ekonomik durumunun gelişmesi ve sanata yapılan yatırımların artması ile mücellitler kitap kaplarında mücevher ve kıymetli taşlar kullanmaya başlamışlardır. Kitap kaplarında mücevher kullanımının erken dönem örnekleri, IX. ve X. yüzyıllarda Roma medeniyetinde karşımıza çıkmaktadır. Roma dönemi murassa kitap kaplarında insan figürlü tasvirler bulunurken Osmanlı döneminde hazırlananlarda ise bitkisel kaynaklı motifler tercih edilmiştir. Mücevherli kitap kapları, mücellit ve kuyumcuların ortak çalışmasının ürünüdür ve genellikle Kur’an-ı Kerim kaplarında karşımıza çıkmaktadır. Bu uygulamalarda inci, zümrüt, yakut, firuze gibi taşlar kullanılmıştır. Devletin ekonomik durumunun bozulmaya başlaması ile doğru orantılı olarak XVII. yüzyıldan sonra murassa kitap kaplarının artık tercih edilmediği görülmüştür.
Keywords : Osmanlı, Kitap Kabı, Murassa