Orta ve İç Asya Buluntularına Göre Erken Devir Türklerinde Ayna

Authors : Jale Özlem OKTAY ÇEREZCİ

Pages : 319-342

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2019-07-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Orta ve İç Asya’da Erken devir Türklerine ait kurganlarda, mezarlarda ele geçen çok sayıda ve çeşitteki nesneler arasında tunç aynalarla da oldukça sık karşılaşılmaktadır. Aynaların, ölülerin kemer, baş, göğüs, el gibi bölgelerinde ele geçmiş olması, onların gerek gündelik hayatta gerekse özellikle Şamanizm geleneği çerçevesinde kullanıldıklarını ve birtakım sembolik değerlere sahip olduklarını göstermektedir. Onların bazen bütün bazen de bilinçli olarak kırılmış biçimde bulunmuş olmaları yine bu ikili-kullanım özelliklerini kanıtlar niteliktedir. Erken dönem Türklerinde hem erkek, hem kadın hem de çocuk mezarlarında bulunan söz konusu aynalar dönemleri içinde, kulp formlarına göre çeşitli tiplere ayrılarak inclenmiştir: arka yüzünde tutma topuzlular, çerçeveye bitişik kısa kulplular, çerçeveye bitişik uzun kulplular. Bazı aynalar sade bazıları ise arka yüzündeki tasvirlerle karşımıza çıkmaktadırlar. Özellikle Asya Hunlarına ve Göktürklere ait mezarlarda Çin aynalarına ya da bunların yerel üretim kopyalarına rastlanılmıştır; söz konusu eserler ayrı bir çalışma konusu gerektirdiğinden burada detaylı olarak üzerinde durulmamıştır. Araştırmamızda Orta ve İç Asya’da varlık göstermiş Erken dönem Türklerine ait mezarlardan ele geçen ve daha çok yerel üretim olduklarını düşündüğümüz aynalar tanıtılmaya ve tartışılmaya çalışılmıştır.
Keywords : Ayna, Erken Devir Türk Sanatı, Proto Türk, Asya Hunları, Göktürk Dönemi, Sembolizm