ERKEN İSLAMİ DÖNEM MAZDEKİZM KÖKENLİ EZOTERİK TARİKATLARIN DOKTRİNLERİ VE RİTÜELLERİ (7-9. YÜZYILLAR)

Authors : İbrahim ÇEŞMELİ

Pages : 59-79

View : 18 | Download : 7

Publication Date : 2018-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :7. yüzyılın ilk yarısından itibaren Arapların önce Irak, İran ve ardından Orta Asya’da hâkimiyet kurmasından sonra bu topraklarda İslamiyet’in yayılmasıyla farklı bir sosyokültürel ortam oluşmaya başlamıştı. Bu durumdan özellikle başta İranlılar olmak üzere bu topraklarda yaşayan diğer topluluklar da rahatsız olmuşlardı. Bu rahatsızlıkların ana sebepleri siyasi, ekonomik ve dinseldi. İranlıların yüzyıllardır hâkim olduğu stratejik öneme sahip bu verimli topraklar Arapların eline geçmiş, İpek Yolu hâkimiyetini kaybetmişlerdi. Bölgedeki ekonomik güç Arapların kontrolüne geçmişti. Yüzlerce yıl Zerdüştlük inancının hâkimiyetinde olan İran ve Orta Asya topraklarında İslamiyet’in yayılmasıyla yerel halklar ve ileri gelenler bu durumdan çok rahatsız olmuşlardı. Bölgedeki siyasi ve dinsel güç el değiştirdikten sonra İran ve Orta Asya topraklarında Araplara karşı gizli tarikatlar oluşmaya başlamıştı. Bu tarikatların gerçek amacı siyasi ve dinsel hâkimiyetin tekrar İranlıların eline geçmesiydi. Bu ezoterik tarikatlar görünürde İslami özellikle de Şii gibi gözükse de özünde Zerdüşt-Mazdek inancı yatıyordu. Aynı zamanda Hindu, Budist, Mani, Hıristiyan ve Yunanlı çeşitli felsefi ve Materyalist öğretilerin de çok önemli etkileri olmuştur. Bu araştırmada özellikle bu ezoterik tarikatların fazla bilinmeyen öğretileri ve ritüelleri ile İslamiyet öncesi inançlarla bağlantıları üzerinde durulmuştur. 
Keywords : İran, Orta Asya, Zerdüşlük, Mazdekizm, İslamiyet, ezoterik tarikatlar