TANZİMAT SONRASI ŞEKİLLENEN CEZÂİR-İ BAHR-I SEFİD VİLÂYET MERKEZİ RODOS HÜKÜMET KONAĞI

Authors : Neval KONUK

Pages : 193-213

View : 9 | Download : 4

Publication Date : 2018-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı mimarlık tarihinin yazımında 19.y.y. kamu yapıları ile bu yapıların sosyo-kültürel alana etkisini gösteren akademik çalışmalarla bu dönemdeki Osmanlı gündelik hayatının, farklı unsurların kültürel etkileşimlerinin ve bunun kamusal alanda, gündelik hayattaki kesişme ya da çatışma sınırlarını belirlemedeki çalışmalarının sayısı oldukça azdır. Keza, dönemin sosyo-kültürel yapısı ile bu dönemde devlet ideolojisinin ve erkinin sembolü hükümet konaklarının toplumsal hayata, kent mekanlarına etkisi ve değişimi konularındaki bilgiler de sınırlıdır. Bu nedenle, bu makalede ele alınan Rodos Hükümet konağı ile ilgili veriler ve ağırlıklı olarak ilk defa ortaya konulan bilgi, saptama ve mekan analizlerini içeren çizimler ve yine ilk defa yayımlanan arşiv plan çizimleri önem taşımaktadır. Sultan II. Mahmud döneminde merkeziyetçi örgütlenme girişimleriyle başlayan reform hareketleri, Tanzimat’la hızlanan yeni yönetim organlarının kurulmasını sağlamıştır. 1864'te Vilâyet Nizâmnâmesi yayımlandıktan sonra, bir takım idarî değişikliklere gidilerek, kentlerin mekânsal yapılarının oluşumunda yeni öğeler ortaya çıkmıştır. Bu yapılanma içinde öncelikli odak noktası devlet dairesi hükümet konağıdır ve sırasıyla konağa, adliye, telgrafhane, karakol, hapishane, zaptiye koğuşu gibi binalar da eklenmiştir. Tanzimat sonrasında egemen olan ideoloji ve yönelimler, bu şekillenen erkin mekânlarını yeni işlevlerle yeniden biçimlendirmiştir. Cezair-i Bahr-ı Sefid Vilayeti’nin merkezi olan Rodos Hükümet Konağı bu sürecin önemli örneklerindendir.  İdeoloji, politika ve mimarlık arasındaki ilişki geçmişten günümüze kadar birçok anlamda ve kavramsal kullanım da dile getirilmiştir. Tanzimat sonrasında egemen olan ideoloji ve yönelimler, toplumsal yaşamdaki değişiklikler, erkin mekanını biçimlendirerek, doğal olarak ideoloji ve siyasi erkin bir göstergesi şeklinde mimariye yansımış ve karşılığını bulmuştur. Bu makalede bu çerçevede değerlendirilmelidir. Her ne kadar Rodos Hükümet Konağı bugün özgünlüğü bozulmuşsada, konumu itibariyle adadaki 390 yıllık Osmanlı hakimiyetinin dini erk dışında, siyasi erkinin de önemli bir sembolüdür. 
Keywords : tanzimat ideolojisi, hükümet konağı, Rodos, Cezâir i Bahr ı Sefid Vilâyeti, erk ve mekan, Osmanlı mimarisi