Belediyelerin Oluşma Sürecinde İstanbullunun Şehir, Mimari ve Sanat Duyarlılığının Kaydı: Ahmed Lütfî Efendi’nin Görüşleri

Authors : Aliye ÖTEN

Pages : 327-357

Doi:10.26650/artsanat.2022.17.929654

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2022-01-27

Article Type : Research Paper

Abstract :İstanbul, fethinden sonra bir taraftan Roma ve Bizans’ın açtığı eksen üzerinde durmaya devam ederken; diğer taraftan yeni bir kimliğe bürünmüştür. Osmanlı Devleti’nin yeni yerleşimcileri eski yapıları değişik işlevle koruyarak yanına yoğun bir inşâ faaliyetiyle yeni yapılar ekleme şeklinde geliştirdiği bu kimlik, İstanbul’a İslam şehri hüviyetini kazandırmıştır. Orta Asya Türk şehir kültüründen gelen prensipler de bu uzun inşâ sürecinin köklerinde yer almıştır. 16. yüzyılda Mimar Sinan ekolüyle en yoğun dönemini yaşayan bu imar ve inşâ faaliyeti, sonraki yüzyıllarda gerek ihtiyaçların büyük oranda karşılanmış olması gerekse istikrarın bozulması ve fetih ganimetlerinin azalması nedeniyle seyrekleşmiştir. 19. yüzyılda yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla başlayan süreçte, Tanzimat ve Meşrutiyet gibi ıslahat adımları esnasında İstanbul, pek çok önemli değişikliğe sahne olmuştur. En somut ifadesini mimaride bulan bu değişiklikler silsilesini, dönemin resmî tarih yazıcısı Ahmed Lûtfî Efendi’nin eserinden takip ederek yüzyılın gerçek tanığından dinlemek bu çalışmanın asıl amacını oluşturmaktadır. Bunun için yer yer değinilen 19. yüzyılın İstanbul’u ve bugünkü yönetim sistemlerinin nüvesini teşkil eden şehir yönetimi konuları, dönemin iyi ve doğru anlaşılması için zikredilen ve araştırmaya derinlik katan dinamikler olmuştur. Bu sayede dönemin mimarlık mesleği ve eğitimi, îmar ve inşâ faaliyetleri, taşınır kültür varlıklarının korunması ve somut olmayan kültürel mirasın korunması başlıkları altında İstanbul’da meydana gelen değişiklikler Ahmed Lûtfî Efendi’nin eserlerinde işaret ettiği aksaklıklara da değinilerek incelenmiştir.
Keywords : İstanbul, 19 yüzyıl, Vekâyinâme, Ahmed Lûtfî Efendi, Osmanlı Mimarisi ve medeniyeti, Şehir Yönetimi