19. Yüzyılda Osmanlı Saray Kadınlarının İnşa Ettirdiği Külliyelerin İstanbul Kent Dokusuna Katkılarının Değerlendirilmesi

Authors : Pınar ŞAHİN, Fatma Nalan TÜRKMEN

Pages : 419-450

Doi:10.26650/artsanat.2022.17.963954

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2022-01-27

Article Type : Research Paper

Abstract :19. yüzyıl İstanbul’un kent dokusu açısından en büyük değişim yaşadığı asırdır. Reform hareketlerinin yoğunluk kazandığı bu dönemde devletin merkez teşkilatının batılı tarzda yeniden düzenlenmesi yanında şehircilik faaliyetleri açısından da birçok yeni uygulama yapılmıştır. 1855’ten sonra belediyelerin kurulması ile birlikte şehir planında önemli değişikliklerin yapılması, yerleşim alanlarının ve inşa faaliyetlerinin düzenlenmesi için ebniye nizannamelerinin hazırlanması bu dönemde meydana gelen önemli gelişmelerdir. Toplumsal hayatın her alanını etkileyen bu süreçte, Osmanlı saray kadınları baskın bir figür olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerek şahsi birikimleri gerekse de devlet desteği ile inşa ve tamir ettirdikleri sosyal, askeri ve sivil yapılarla İstanbul şehir dokusunda kalıcı izler bırakmışlardır. Modern şehircilik kavramının Osmanlı bayındırlık faaliyetlerine yeni bir yön verdiği 19. yüzyılda saray kadınlarının İstanbul’un silüetine damgasını vuran eserlere giderek artan bir ivme ile isimlerini verdikleri görülmektedir. Bu makalede saray kadınlarının inşa ettirdikleri Şah Sultan Külliyesi (1800), Nakşidil Vâlide Sultan Külliyesi (1818), Bezmiâlem Gurebâ-yı Müslimîn Hastanesi Külliyesi (1845), Bâlâ Süleyman Ağa Külliyesi (1863) ve Aksaray Vâlide Sultan Külliyesi (1871) ele alınmıştır. Araştırmada söz konusu yapılar konumları ve yapısal özellikleri ile dönem haritaları üzerinde incelenmiştir.
Keywords : Osmanlı saray kadınları, İstanbul kent dokusu, Batılılaşma dönemi, Külliyeler, Modern şehircilik