Bursa/Cumalıkızık Evlerinde Kapı Halka, Tokmak ve Aynaları

Authors : Zerrin Köşklü, Nur Yağmur Büber

Pages : 439-466

Doi:10.26650/artsanat.2024.21.1215493

View : 155 | Download : 155

Publication Date : 2024-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bursa’da Uludağ’ın kuzey yamaçlarında 1987 yılına kadar köy statüsünde bir yerleşim bölgesi olan Cumalıkızık, bu tarihten sonra mahalle olarak Yıldırım ilçe merkezine bağlanmıştır. 2014 yılında Bursa ve Cumalıkızık Unesco Dünya Miras Listesine alınmıştır. Cumalıkızık, günümüzde erken tarihli ve özgün bir Osmanlı köyü olma özelliğini korumaktadır. Kültür turizminin önemli merkezlerinden biri olan yerleşim alanı, tarihî dokusu ve bu dokuda özellikle geleneksel evleri ile ilgi çekmeye devam etmektedir. Çalışma kapsamında Cumalıkızık Köyü’nde bulunan 135 evin kapısı üzerindeki halka ve tokmaklar alan taraması yapılarak belirlenmiş, günümüze ulaşan 66 halka ve 40 tokmak incelenmiştir. Bunlar halka, tokmak ve aynaları olmak üzere ana ve alt tiplere ayrılarak gruplandırılmıştır. Cumalıkızık evlerinde kapı halkaları daire şeklinde bir forma sahip olup aynalarındaki farklı bezemelerle hareketlendirilmiştir. Evlerin kapılarını tamamlayan tokmaklarda ise C biçimli, U biçimli ve L biçimli olmak üzere üç tip belirlenmiştir. Bunların içerisinde en yaygın tipi oluşturan C biçimli tokmakların aynalarında görülen düzenlemenin “Allah” lafzının müsennası ya da “Maşallah” yazılı bir tasarım olarak yorumlanması dikkat çekicidir. Cumalıkızık evlerinde halka ve tokmakların yaygın kullanımı, biçimseli, malzemesi ve teknik özellikleri başlangıçta Avrupa’dan ithal edilen kalıpların daha sonra yerelleştiği bir geleneğin devamı niteliğinde ve daha çok 19. yüzyıl örnekleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Keywords : Bursa, Cumalıkızık, Kapı, Halka, Tokmak, Ayna