Trabzon/Şalpazarı/Doğancı Mahallesi Merkez Camii Kalem İşi Süslemeleri

Authors : Raziye Çiğdem Önal, Esra Özkan Koç

Pages : 467-501

Doi:10.26650/artsanat.2024.21.1103009

View : 138 | Download : 164

Publication Date : 2024-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı sanatının önemli tezyinat dallarından biri olan kalem işi, Anadolu genelinde sivil ve dinî mimari eserlerin süsleme programlarında sıklıkla kullanılmıştır. Bulunduğu coğrafyanın yerel özellikleri ile yapıldığı dönemin sanatsal anlayışına göre farklılaşan bu süslemeler, geç dönem Osmanlı sanatında yeni motiflerin, renklerin ve tekniklerin kullanımı ile bir dinamizm yaşamıştır. Batılı üslupların etkisiyle 18. yüzyıldan itibaren değişimin görüldüğü İstanbul’daki “başkent üslubu”, payitahtın sanatını sıkı takip eden Anadolu kentlerine de yayılmış ve birbirinden farklı şekillenen çeşitli “taşra üslupları”na sebep olmuştur. Bu çalışmanın kapsamını Doğu Karadeniz Bölgesi’nin taşra özellikleri, dönemin ruhu, modası, sanat zevki ve beğenisi hakkında fikir veren Trabzon’daki Şalpazarı Doğancı Mahallesi Merkez Camii’nin (1871-1872) kalem işi süslemeleri oluşturmaktadır. Ayrıca Batılı üsluplarla kendi üslubunu sentezleyen Osmanlı sanatının geçirdiği değişimin kırsalda ne derece uygulanabildiği ve yerel sanatçıların camilerin iç mekân süslemelerini ne şekilde programladıkları gibi sorulara yanıt bulmak amaçlanmıştır. Cami genelinde sıva, ahşap ve taş malzemeye uygulanan ve nakkaşı bilinmeyen bu kalem işi süslemeler, motif dağarcığı, üslup özellikleri ve yapım teknikleri açısından irdelenmiştir.
Keywords : Kalem işi, Halk Sanatı, Trabzon, Batılılaşma, Yerel üslup