Cezayir’de Bir Türk Halk Şairi Şemsî Mustafa Hoca ve Şiirleri

Authors : Muvaffak EFLATUN

Pages : 687-715

View : 32 | Download : 21

Publication Date : 2023-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Türklerin hâkim olduğu bölgelerden biri de Kuzey Afrika topraklarıdır. Bu hâkimiyet en geniş anlamda Osmanlı döneminde gerçekleşmiştir. 16.yüzyıl-19.yüzyıl arası Garp ocakları insert ignore into journalissuearticles values(Cezayir, Tunus, Trablusgarb); ve Mısır’da yaşanan Türk hâkimiyeti bu bölgelere Türk kültürü ve edebiyatını da taşımıştır. Özellikle Garp ocaklarından Cezayir’de Türkçe şiir söyleyen birçok şair yetişmiştir. Türk halk şiiri örneklerini veren bu şairler ağırlıklı olarak hece ölçüsüyle şiirler söylemiştir. Levent şairler olarak bilinen bu şairler Osmanlının Akdeniz’deki gaza ruhlu faaliyetlerini şiirleştirmiştir. Makale, Cezayir’in Osmanlı Dönemi hâkimiyeti sırasındaki kültürel ortamının bir parçası olan Türk şiirinin Şemsi Mustafa şahsında bir yansıması üzerinde durmaktadır. Şemsi Mustafa 18. yüzyıl içinde doğmuş ve 19. yüzyılın başlarında vefat etmiş bir şair ve yazardır. Meslek olarak gemi yapımcısı, tersane hocası ve kaptan olan Şemsi Mustafa Hoca’nın ‘‘1775 İspanyolların Cezayir Saldırısı Hakkında Risale’’“Barud Hakları Hakkında Türkçe Bir Risâle ve Barud Hakları Cedveli” isimlerinde İki risalesi ve Türk halk şiirinin Cezayir coğrafi bölgesinde söylenmiş şiirleri vardır. Çalışma şairin on altı şiirinin transkripsiyonlu metni ve incelenmesini içermektedir. Şiirler Bibliotheque Nationale de France, Departement des Manuscripts, Supplement Turc 1053 numarada kayıtlı el yazma eserde bulunmaktadır. El yazma eserde Şemsî Mustafa Hoca’ya ait yayıma hazırlanan on altı şiirin dördü bazı farklılıklarla Şükrü Elçin tarafından ilim âlemine sunulan on şiirin içindedir. Diğer on iki şiir ise ilk defa okuyucu ile buluşmaktadır. Böylelikle bu çalışmayla Şemsî Mustafa Hoca’nın şiir sayısı yirmi ikiye ulaşmıştır.8’li, 11’li, 15’li hece ölçüsü ve koşma ile murabba kafiyeleniş örgüsüyle söylenen şiirler şekilsel olarak Türk halk şiiri geleneğine bağlıdır. Hamasi nitelikteki bu şiirler Akdeniz’deki hâkimiyet mücadelesine şahitlik edecek belge niteliğindedir. Gaza ruhunu hissettiren Şemsi Mustafa’nın şiirleri Cezayir edebî çevresini daha da iyi tanımamıza yardımcı olacaktır.
Keywords : Cezayir, Türk Dünyası, Türk halk şiiri, Şemsi Mustafa, hece ölçüsü