TELEOLOJİK AHLAK ANLAYIŞLARINDA MUTLULUĞA ULAŞMADA AHLAKİ DEĞERLERİN YERİ

Authors : Fatih AYDIN

Pages : 52-59

View : 11 | Download : 14

Publication Date : 2014-06-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Ahlâk, ilk dönem filozoflarından itibaren genel olarak “davranışların kendisinden kolaylıklar çıktığı bir meleke” şeklinde tarif edilir. Ahlâk alanı ise insan davranışlarının kendisinden çıktığı güçleri (kuvve), bu güçlerin davranışlara etkisi, iyi ve kötü davranışların neye göre belirlendiği gibi konuları içerir. Bu açıdan ahlâk öğretilerini genel itibariyle teleolojik ve deontolojik şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Teleolojik ahlâk anlayışına göre insan davranışının ahlâkî açıdan değerini belirleyen öğe o davranışın sonuçları ve gayesidir. Bu yaklaşıma sahip filozoflar iyi ve mutlu bir yaşamın nasıl olması gerektiğini ve davranışların sonucunda mutluluğa ulaşmak için yapılması gereken etkinlikleri tartışmışlardır.  Felsefenin önemli kavramlarından biri olan mutluluk, teleolojik ahlâk anlayışlarına göre ulaşılması gereken en temel hedeftir. Bu nedenle mutluluk her zaman kendinden dolayı seçilen bir amaç olup asla bir başka şeyin aracı olarak görülmez. Mutlulukçu ahlâk anlayışını benimseyen düşünürler erdemleri kazanmayı mutluluğun ön şartı olarak kabul ederler. Onlara göre, erdemler kazanıldıktan ve kişide davranış haline geldikten sonra mutluluğa ulaşılır. Özellikle Platon’dan beri gelen bu yaklaşımı İslâm ahlâk filozofları da devam ettirir. Ruhun üç parçasına karşılık gelen hikmet, iffet ve cesaret erdemleri alt erdemlerinin de kazanılmasıyla insan, kendisinden beklenen yetkinliğe ulaşarak en yüce mutluluğu kazanır. Bunun yanında üç temel erdemin kazanılması da adalet erdemini doğurmaktadır. Bu şekilde dört temel erdem üzerine sistemini kurgulayan ahlâk düşünürleri en yüce gaye olarak mutluluğu görmekte ve onun kazanılmasının da erdemleri elde etmeye bağlı olduğunu vurgulamaktadırlar. Filozofların yaklaşımlarına göre erdem, insanı mutluluğa yönlendirmesinin yanında insana mutluluk kazandıran temel bir değerdir. Dolayısıyla erdeme uygun etkinlikler sayesinde arzu edilen gerçek mutluluğa ulaşılmış olur. Çalışmanın ilk bölümünde mutluluğun ahlâk filozofları tarafından nasıl yorumlandığı, gerçek mutluluğa ulaşılıp ulaşılamayacağı gibi temel soruların cevapları arandı. İkinci bölümde ise ahlâk filozoflarının mutluluğa ulaşmanın temel unsuru olarak gördüğü erdemlere yer verildi. Bu bölümde erdemin tarifi, erdem çeşitleri, temel erdemlerin alt türleri, erdemli davranışın özellikleri gibi konular karşılaştırmalı olarak incelendi. Bu değerlendirmeler neticesinde teleolojik ahlâk anlayışına sahip ilk ve orta çağ filozoflarının mutluluğu temel bir gaye olarak gördükleri, bu gayeye ulaşmanın da ancak erdemli bir hayat sürmekle mümkün olduğu konusunda hemfikir oldukları sonucuna ulaşıldı.
Keywords : mutluluk, erdemler, ahlâk, teleoloji, yetkinlik