TEŞBİH-İ BELÎĞDE KENDİSİNE BENZETİLEN BİR UNSUR OLARAK DENİZ: AHMED KUDDUSÎ DİVANI ÖRNEĞİ

Authors : Bahir SELÇUK

Pages : 94-107

Doi:10.20322/littera.509777

View : 5 | Download : 4

Publication Date : 2019-01-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Geniş mekânlar içinde en çok göze çarpan unsurlardan biri olan deniz, dünden bugüne insanoğlunun hayatının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Genişlik, derinlik, büyüklük, sınırsızlık, hareketlilik-dinginlik; çeşitli canlılara, inci ve mercan gibi kıymetli şeylere kaynaklık; gezinti ve sefer alanı olma; huzur-huzursuzluk verme gibi hususlara sahip deniz, bu zengin birimleriyle şiirde en çok kullanılan ve çağrışım değeri yüksek bir gösterge olmuştur. Başta teşbih olmak üzere çeşitli edebî sanatlarla şiirsel düzleme aktarılan deniz, özellikle aşk, neşve, coşku, hayret; şaşkınlık, korku, endişe gibi çeşitli soyut kavramların dile getirilmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çerçevede deniz ve denizle ilgili göstergelerin Türk şiirinin hemen her döneminde zengin kullanımlarına rastlanır. Şiirlerinde deniz göstergesine sıkça yer verenlerden biri de mutasavvıf şair Ahmed Kuddusî’dir. Şair, divanında deniz göstergesinin karşılıkları olan “bahr, derya, ummân, lücce, yem” göstergelerine sıkça başvurmuş bunlarla “aşk, atâ, fenâ, feyz, gam, gurur, günah, hatâ, ilim, irfan, isyan, kerem, mahv, marifet, muhabbet, mürüvvet, rahmet, safâ, sevda, tembellik, hayret, tevhid, vahdet, vefâ, zillet” gibi soyut kavramları ilişkilendirmiştir. Özellikle teşbih-i beliğ’in ön plana çıktığı bu kullanımlarda renkli ve zengin çağrışımlar uyandırmıştır. Bu çalışma kapsamında Kuddusî’nin şiir dünyasında deniz göstergesinin teşbih-i belîğ çerçevesinde diğer kavramlarla nasıl ilişkilendirildiği üzerinde durulacaktır.
Keywords : Ahmed Kuddusî, deniz, teşbih i belîğ, ilişkilendirme