KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MÜSTAKİL BİR EDEBİ TÜR OLARAK TEHLİL

Authors : Abdulkadir KIZILTAŞ

Pages : 958-987

Doi:10.20322/littera.740795

View : 7 | Download : 0

Publication Date : 2020-11-13

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk şiirinde, İslam inanç ve kültürünün; ibadet ve zikir şekillerinin izlerine çokça rastlanılmaktadır. Bunun temel örneği, birçok divanın ilk şiirleri arasında yer alan tevhit içerikli manzumelerdir. Bilindiği üzere tevhit, kelime manasıyla bir kılma, bir sayma, birliğine inanma demektir. Edebiyatımızda, Allah’ın birliğini ve yüceliğini anlatan, O’nun övgüsünde kaleme alınan eserlere bir edebi tür adını ifade edecek şekilde tevhit denmektedir. Tehlil ise, en temel manasıyla tevhit zikri olan “lâ ilâhe illallâh” sözünü tekrar etme, muttasıl söyleme demektir. Tevhit başlığı altında değerlendirilen şiirler incelendiğinde, “lâ ilâhe illallâh” zikrini redif olarak kullanan birçok şiir olduğu saptanmıştır. Nazım türü/tarzı dikkatiyle bakıldığında bu şiirlerin tevhitlere göre farklılık arz ettiği açıktır. İlk örneğine Ahmedî’de insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1413); rastlanan ve belli bir gelenek etrafında kaleme alınmaya devam eden tehlil şiirleri, bir türün teşekkül etmesini sağlayan bütün değişenleri bünyesinde barındırmaktadır. Tehliller Kelime-i Tevhit’in tarif ve tavsifini yapması, okuru faydalarını açıklayarak bu zikre özendirmesi ve davet etmesi; bizzat tevhit zikrinin kendisini övmesi açısından dikkate değerdir. Ayrıca tehlillerin birer zikir metinleri olduğu da düşünülürse, bu şiirlere bir edebi tür adını ifade edecek şekilde tehlil denmesi önerilmektedir.
Keywords : Edebi tür, tehlil, zikir metinleri, zikir övgüsü