ENDERUNLU FÂZIL DİVANI’NDAKİ TARİH MANZUMELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Talip ÇUKURLU, Mesut Bayram DÜZENLİ

Pages : 266-287

Doi:10.20322/littera.894193

View : 13 | Download : 0

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Ebced hesabı, genellikle bir olayı tarihlendirmek için kullanılan ve rakamları harflerden ibaret olan bir sistemdir. Ebced kelimesi, Arapların kendi alfabelerindeki harfleri daha kolay ezberlemek için ürettikleri anlamsız sekiz kelimeden ilkidir. Klasik Türk şiirinde; doğum, ölüm, düğün, savaş, bina yapımı gibi birçok önemli olayın tarihini ortaya koymak için ebced hesabının kullanılması bir gelenek halini almıştır. Klasik şiirimizdeki “tarih düşürme” sanatının temelinde ebced hesabı bulunmaktadır. Tarih düşürme; bir hadisenin meydana geldiği zamanı gösteren kelime, mısra, beyit ya da bentlerdeki harflerin sayısal değerlerinin toplanmasıyla yapılan bir edebi sanattır. Genellikle istenilen tarih son mısrada belirtilir. Tarihler, yazarı için önemli sayılabilecek hemen her olay için yazılmıştır. Tarih düşürmenin birden çok yöntemi bulunmaktadır. Klasik Türk şair-leri içinde Hızır Bey, Âdem Baba, Bursalı Hâşimî, Sürûrî, Antepli Aynî gibi şairler, tarih düşürme hususunda ön plana çıkan şairlerdir. XVIII. yüzyılın önemli şairlerinden olan Enderunlu Fâzıl’ın Divan’ında 164 adet tarih manzumesi bulunmaktadır. Bu tarihler-den dokuz tanesi daha önce kullanılmamış dört farklı yöntemle kaleme alınmıştır. Bu çalışmada Enderunlu Fâzıl Divanı’nda bulunan tarih manzumeleri; konu, tür, yöntem ve zaman gibi çeşitli yönlerden incelenecek ve elde edilen bilgiler sayısal verilerle desteklenerek ilim alemine katkıda bulunmaya çalışılacaktır.
Keywords : Enderunlu Fazıl, Tarih Düşürme, Tarih Manzumeleri, Ebced Hesabı