MAHLAS BEYİTLERİNDEN HAREKETLE LEYLA HANIM DİVANI’NDA BENLİK ALGISI VE BENLİK SAYGISI

Authors : Musa TILFARLIOĞLU

Pages : 341-365

Doi:10.20322/littera.1265062

View : 7 | Download : 5

Publication Date : 2023-04-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Kişinin kendisini değerlendirme ve tanıma biçimi olan benlik/kendilik kavramı Kur’an-ı Kerim ve Arap dilinde nefs, Batı dillerinde ise “self, ego” sözcükleri ile karşılanmaktadır. Birçok tanımı olan benlik kavramı; genel olarak insanın kendi kişiliğine ait düşüncelerinin toplamı, kişinin kendisini diğerlerinden ayırt etme ve değerlendirme biçimidir. İnsanın kendisine karşı beslediği çeşitli duygulardan meydana gelir. Benlik kavramını oluşturan bu duygular arasında benlik saygısı/izzet-i nefs, üstünlük/aşağılık, şeref/haysiyet vb. duygular yer almaktadır. Hayatın bütün yönlerini aktarma imkânı sunan şiir kendisini kaleme alan şairin hayatını ve kendini anlatmasına da olanak sağlamaktadır. Özellikle bu manzumelerin mahlas beyitleri, şairlerin benlikleri ve benlik saygıları ile çok önemli ipuçları barındırır. Ayrıca mahlas beyitleri şairlerin sadece kendi duygu ve düşüncelerini değil, gerçekleri dile getirdikleri bölüm olarak da dikkat çekmektedir. Bunun yanı sıra mahlas beyitleri şairlerin doğrudan kendilerine has duygu, düşünce, algılama ve yorumlarını ortaya koydukları bölümdür. 19. yüzyılda yaşamış divan şairleri önemli bir yere sahip olan Leyla Hanım aynı zaman da altı yüz yıllık divan şiiri geleneği içerisinde divan sahibi olan az sayıda kadın şairlerden biri olduğu için edebiyat tarihimiz içerisinde önemli bir yere sahiptir. Konu ve üslup bakımından zarif şiirler kaleme alan şiirler kaleme alan Leyla Hanım’ın şiirleri aynı zamanda sade ve akıcı bir dille sahiptir. Şiirleri konu ve ifade bakımından da zariftir. Divan şiiri geleneği içerisinde şiirler kaleme alan şair, kimi zaman gelenek dışına çıkarak kendisine özgü söyleyişler dile getirmiştir. Şairin kaleme almış olduğu manzumelerin mahlas beyitlerinde benlik ve benlik saygısı ile ilgili düşüncelerini dile getirdiği görülmektedir. Bu çalışmada Leyla Hanım’ın kaleme aldığı manzumelerin mahlas beyitlerinden hareketle benlik algısı ve benlik saygısı açıklanmaya çalışılacaktır.
Keywords : 19 yüzyıl, divan şiiri, Leyla Hanım, benlik, benlik saygısı