Sühreverdî’ye Göre Arınmanın Felsefesi “İnsan Felsefesi ve Etik Yönüne Dair Bir Değerlendirme”

Authors : Emel SÜNTER

Pages : 89-111

View : 10 | Download : 18

Publication Date : 2020-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam dünyasında hakikati arama yolları farklı şekillerde her zaman devam etmiştir. Hakikate ulaşma yollarında farklılık olsa da insanı merkeze alan bir arayış dikkat çekmektedir. İnsanı merkeze alan metafizik felsefesiyle dikkat çeken filozoflardan biride Sühreverdî olmuştur. Sühreverdî İslam düşünce dünyasına yeni bir yaklaşım getirmiş kendi felsefesini sistematik hale getirmeye çalışmıştır. Onun düşünceleri İslam düşüncesinde İşrâkilik adı altında ekol olarak yerini almıştır. Filozofun görüşlerinde Yunan felsefesinden, Mecûsilik ve Zerdüşlük gibi kadim İran dinlerinin felsefesinden etkilendiği ifade edilse de Sühreverdî’nin felsefesinde İslam düşüncesinin teşekkül döneminden gelişime kadar süre gelen felsefî birikimden etkilendiği görülmektedir. Özellikle İbn Sinâ’nın kurmak istediği Doğu felsefesini Sühreverdî ortaya koyarak ve geliştirmiştir. Sühreverdî Hikmetü’l İşrâk adlı eserinde varoluşun temeline “nur” kavramını yerleştirmiştir. İnsan zulmetten/karanlıktan kurtularak aydınlığa çıkmak suretiyle arınır. Zulmet/karanlık yokluk değildir, sadece yokluktan aydınlığa çıkamamış nefisin bulunduğu boyuttur. Varlık aydınlığa çıkıp Tanrı’nın nuruyla var olduktan sonra haz ve arzu ile ışığa koşan bir pervane gibidir. Bu nur ile var olmayı idrak eden nefs sürekli nur ile birleşmek, Tanrı’ya ulaşmak için çabalar. Sühreverdî hakikate ulaşmanın yolunda arınma yoluyla insanın ilerlemesi gerektiğinden bahseder. Sühreverdî’nin arınma hakkındaki görüşlerini etik bağlamında aklî ilkelerden hareketle felsefî-tasavvufî zeminde biçimlendirdiği ifade edilebilir. Bu çalışmada Sühreverdî’nin İşrakîlik felsefesinden hareketle arınma kavramı ve deneyimi tespit edilmeye çalışılacaktır. İnsanın arınması ile Nuru’l-Envâr’ı idrak ettikten sonra, ne tür bilgilere ve bazı meziyetlere nasıl ulaşabileceği açıklanacaktır. Arınmanın etikle olan ilişkisi giriş mahiyetinde değerlendirecektir.
Keywords : Sühreverdî, İşrâkîlik, Arınma, İslam Felsefesi