Orhun Yazıtları’ndan Klasik Şiire Şark ve Garp Kavramı

Authors : Nazire ERBAY

Pages : 139-154

Doi:10.14222/Turkiyat3809

View : 11 | Download : 11

Publication Date : 2017-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Şark ve garp kavramları hem yön hem de kültürel anlamda bilinen ilk tarihî kayıtlardan itibaren edebî, siyasi, tarihî, dinî ve içtimai metinlerin içinde sıklıkla kullanılmıştır. Bu iki kavram güneşin doğuşu ve batışını temsil etmesi dolayısıyla, medeniyetlerin de doğuşu, varlığı ve ortadan kalkışının simgesel ifadesi olmuştur. Türk kültür ve medeniyetinin kuruluşunu anlatan tarihî metinlerden itibaren şark ve garp kavramları kullanılmıştır. Bu kavramlar, Türklerin yazılı ilk belgesi olan Orhun Yazıtları’nda daha çok Türk varlığının yayılmasına işaret ederek dünyayı tamamen kuşatacak şekilde hâkim olma fikrinin anlatılmasında kullanılmıştır. Klasik Türk şiirinde de şark ve garp gazel, kaside ve mesnevi gibi nazım şekillerinde varlık gösterir. Bu kavramlar yerleşik bir düzenin, köklü bir medeniyetin mahsulü olan klasik şiirde, sınırları çizilmiş edebî metnin anlam dünyasıyla, Türk tarihinin ilk yazılı metinlerine benzerlikleri yanında, farklı anlamlarda kullanımları da muhakkak söz konusudur. Bu çalışmada Orhun Yazıtları’ndan ve klasik Türk şiirinden yola çıkılarak şark ve garp kavramlarının kültürel anlam ve değerinden örnek metinlerle bahsedilmektir. Bahse konu olan iki kavramın kullanımı, kolektif bilinçten hareketle, anlamsal benzerlikler çerçevesinde, Türk kültür ve medeniyet tarihinin kısa bir süreç okuması içinde yapılmaktadır.
Keywords : Şark, garp, Orhun Yazıtları, Klasik Türk Şiiri