Türk Kültüründe Kişi Adları ve Lakaplar: XIX. Yüzyıl Ortalarında Seyitgazi Kasabasında Kullanılan Kişi Adları ve Lakaplar Üzerine Bir İnceleme

Authors : Metin MENEKŞE

Pages : 303-331

Doi:10.14222/Turkiyat4120

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2019-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Dilbilim, halkbilim ve kültür tarihi çalışmaları bakımından önemli bir yere sahip olan aile ve kişi adları ile lakaplar, bu çalışmanın esasını teşkil etmektedir. Kişilere bir taraftan bir kimlik kazandıran, öte yandan toplumun diğer üyeleriyle çeşitli sosyal ve kültürel ilişkileri sürdürme imkânı sağlayan ad kullanımı, Seyitgazi kasabası örneğinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın ana kaynağını, H. 1260-1261/M. 1844-1845 yıllarında kaydı tutulan Seyitgazi Temettuât Defterleri oluşturmaktadır. 1844-1845 yılı sayımı sırasında Hüdavendigâr eyaleti, Bilecik sancağına bağlı bir kaza olan Seyitgazi’nin Belen, Dere, Hoca Yunus ve İki Çeşme mahallelerine ait temettuât defterleri incelenmiştir.  Bu defterlerde kaydedilmiş olan aile ve kişi adlarının, sosyo-kültürel alanda sunduğu önemli ipuçları üzerinde durulmuştur. Nitekim özellikle aile adlarının oluşmasında; sosyo-kültürel durum, meslek, belirgin fiziksel özellikler, tavır ve davranışlar, geldiği memleket, etnik köken gibi özelliklerin rol oynadığı görülmüş ve bunların irdelenmesine çalışılmıştır. Kişi adlarının kökenleri, sayısal değerleri ve oranlarının tespiti ile Seyitgazi kasabasında kişiye ad konulma usulünde hangi amaç veya amaçların gözetildiği üzerinde inceleme yapılmıştır. Ayrıca bir arada yaşayan insanları daha kolay tanımada ve birbirinden ayırt etmede önemli bir simge olan lakapların kişi adlarıyla birlikte yaygın olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Neticede bu çalışma ile kültürün devamlılığı ve gelecek kuşaklara aktarımında önemli bir işleve sahip olan aile ve kişi adları ile lakapların, toplumsal özelliklerinin ve Türk kültürel hayatındaki sembolik boyutunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Seyitgazi Kasabası, Temettuât Defterleri, Kişi Adları, Onomastik Ad Bilimi, Lakaplar